از سلسله برنامه های احمد داوری تحت عنوان «از شهر فرشتگان تا هالیوود»
در جوانان رادیو
Javanan Radio
در هالیوود، کارگردانانی بودند که با عزمی آهنین واراده ای مستحکم، برای رسیدن به چشم انداز هنری خود، به مبارزه با استودیوهای فیلمسازی پرداختند. از جمله این کارگردانان میتوان به افرادی مانند هوارد هاکس، آلفرد هیچکاک و فرانک کاپرا اشاره نمود. اما شاید نقطه اوج بهره گیری از سیستم استودیویی در ساخت فیلم ها را بتوان در سال 1939 نشان داد، یعنی زمانی که شاهد خلق و نمایش آثار کلاسیک به یادماندنی همچون: جادوگر شهر از، بربادرفته، دلیجان، آقای اسمیت به واشنگتن می رود، بلندیهای بادگیر، فقط فرشتگان بال دارند، نینوچکا، و نیمه شب بودند.در میان سایر فیلم هایی که درحال حاضر، جزو فیلمهای دوران طلایی سینمای هالیوود در نظر گرفته می شوند، می توان به آثار کلاسیک زیر نیز اشاره کرد: کازابلانکا، این یک زندگی فوق العاده است، در یک شب اتفاق افتاد، کینگ کنگ، همشهری کین، بعضی ها داغشو دوست دارند، همه چیز درباره ایو، سوپ اردک، پرورش بچه، شمال از شمال غربی، شام در ساعت هشت، شورش بی دلیل، غرامت مضاعف، شورش در کشتی بونتی، روشنائی های شهر، رودخانه سرخ، پنجره عقبی، آواز در باران، مرد من گادفری، کلاه بالا، تعطیلات رمی، و سابرینا. سبک کلاسیک سینمای هالیوود، به گونه ای شفاف توسط دیوید بوردول تشریح شده است، وی معتقد است که سبک مذکور به شدت از ایده های عصر رنسانس و دوران تجدید حیات بشری تاثیر پذیرفته بود و این ویژگی را می توان نقطه کانونی این سبک دانست.
بنابراین، می توان گفت که پیشبرد روایت کلاسیک همیشه از طریق انگیزه های روانی انجام می پذیرد. بدین معنا که در روایت کلاسیک، همواره داستان اراده یک شخصیت انسانی و مبارزه او با موانع متعدد در راه پیمودن به سمت یک هدف مشخص تعریف می گردد. جنبه های دیگر روایت همچون فضای رخ دادن حوادث و زمان آنها به ماهیت و طرز شکل گیری روایت وابسته است و معمولا از دو خط تبعیت میکند: یا روایتی عاشقانه در کار است که با گره های متعددی در هم تنیده شده و رفع این قبیل گره ها بازگو می شود و یا در مورد فیلم های آلفردهیچکاک، روایت به حل معمای یک جرم و یا جنایت می پردازد.
اما عنصر زمان در روایت کلاسیک هالیوود روند مستمری را طی می کند، و اجزای روایت منظم و پی در پی روایت می شوند. در این سبک روایت، استفاده از زمان غیرخطی، یعنی تغییرگاه و بیگاه زمان روایت، تنها هنگامی اتفاق می افتد که بنابرنشان دادن عملکرد غیر واقعی شخصیت ها وتوجه دادن به وضع اوهام گونه آنان باشد. دستکاری در قالب داستان در این نوع روایت، تنها وقتی مجاز است که به اقتضای بازگویی داستان، ضرورت چنین دستکاری(درعنصرزمان) پدید آمده باشد. این مورد در بیشتر موارد برای دنبال کردن خاطرات شخصیت اصلی یا کندوکاو در حافظه او، صورت می گیرد. به عنوان مثال در این مورد می توان به فیلم کازابلانکا اشاره کرد.
به همین ترتیب، در مورد عنصر فضای روایت کلاسیک می توان گفت که این روایت در تلاش است تا بر دو بعد زمان و مکان غلبه کند و ضمن مخفی کردن این ابعاد دوگانه فیلم، تماشاگر را به طور کامل در جریان فیلم قرار دهد (به همین دلیل این روایت را، گاهی سبک نامرئی نیز خوانده اند) دراین راستا این سبک، به شدت بر برداشتن تصویر از صورت و بدن انسان متمرکز شده است. طوری که اکثر شاتهای فیلم های کلاسیک بر روی حرکات یا اصطلاحات مربوط به صورت و بدن شخصیت های داستان متمرکز است.(دو لغت متداول مدیوم لانگ و مدیوم شات در توصیف این شات ها مناسب است). در همین ارتباط آندره بازن، یک بار فیلم کلاسیک را به یک بازی با عکس های واقعی مقایسه نمود که در آن بروز اتفاقات کاملا عینی و واقعی به نظر می رسند و کار دوربین تنها این است که ما را در بهترین حالت ممکن، برای تماشا کردن تمامی اتفاقات قرار می دهد.
این طرز مواجهه روایت کلاسیک با فضا، شامل چهار جنبه اصلی است: اول قرار داشتن در مرکز، دوم حفظ تعادل و توازن، سوم قرار داشتن درجلو یا روبرو، و بالاخره چهارم، توجه به عمق. جنبه اول یا تمرکز، بدین معناست که افراد یا اشیاء حائز اهمیت در روایت، عمدتا در بخش مرکزی از قاب یا فریم تصویر قرار می گیرند وهرگز از محدوده تمرکز فیلم خارج نمی شوند. جنبه دوم، یعنی توازن اشاره به تعادل و توازن در ترکیب بصری اجزای روایت دارد، یعنی هر یک از شخصیت ها، صفات و اجزای روایت، به طور مساوی در طول هر قاب (فریم) توزیع شده است. در مورد جنبه های سوم و چهارم نیز باید گفت که در این سبک روایت، تماشاگر در روبرو فرض شده و همه چیز به شیوه ای ماهرانه به سمت تماشاگر (مخاطبی که در روبروست)، طراحی و تنظیم شده است. از جمله نورپردازی (اغلب با بهره از نور سه نقطه) و سایر موارد، به گونه ای که امکان تفکیک و تشخیص پیش زمینه تصاویر از پس زمینه آنها مهیا باشد (توجه به عمق)، طراحی شده است.
شخصیت ها در سینمای کلاسیک هالیوود، به طور معمول جزو عوامل سببی محسوب می شوند، یعنی به گونه ای اتفاقی و موقت، و برحسب الگوی داستان معرفی می شوند و قضا و قدری به شمار می آیند. آنها همچنین دارای صفاتی هستند که به روشنی تعریف پذیر است و روایت کلاسیک، آشکارا به تعریف کردن صفات شخصیت ها می پردازند.این شخصیت ها همچنین اغلب فعال و هدف گرا هستند.
تولید
نحوه تولید فیلم های کلاسیک، یا به شیوه تولید یا سیستم استودیوهای هالیوود انجام می شد و یا از سیستم ستاره ای برای تولید بهره می برد، که با هر دوی این شیوه ها که شیوه استاندارد شناخته می شدند، فیلم های متعددی تولید شد. در تولید این فیلم ها، تمامی دست اندرکاران فیلم (اعم از بازیگران، کارگردانان و…) همگی به طور خاص، کارمندان استودیوی فیلمسازی محسوب می شدند. این روش منجر به یکنواختی خاصی در ساخت فیلم می شد و سبک فیلم را به گونه ای یکسان در می آورد. بدین ترتیب کارگردان های هر استودیو، به عنوان کارمند و نه به عنوان هنرمند تشویق به فعالیت می شدند و آلفرد هیچکاک، جان فورد، هوارد هاکس و اورسن ولز، در برابر این محدودیت ها می ایستادند).
دوره بندی
تعیین نمودن دوره های مختلف برای دوران کلاسیک هالیوود، در حالی که مرزهای مبهمی میان این دوره ها وجود دارد، چندان مقدور نیست. دوران کلاسیک به طور کلی در سال 1927 با ارائه فیلم خواننده جاز آغاز گردید، اما این دوران در هالیوود، به تدریج با فروپاشی نظام استودیویی، ظهور تلویزیون و محبوبیت و به رشد فعالیت های مستقل در میان کارگردانان و افزایش اختیارات و توانایی های آنها و همینطور با نفوذ روز افزون فیلم های خارجی رو به افول گذاشت و کم کم فیلمسازی مستقل رواج بیشتر یافت.
همچنین در سال 1948، دادگاه عالی ایالات متحده عملیات رزرو و بلوک سالن های نمایش و به مالکیت درآوردن تئاترهای زنجیره ای توسط کمپانی های بزرگ فیلمسازی را که در بالا شرح آن ذکر شد، غیر قانونی دانست و این شیوه را بعنوان یکی شیوه های منجر به ایجاد تشکیلات ضد رقابتی و نوعی روش انحصاری کردن تجارت، تلقی کرد. تصمیمی که یک ضربه کاری و مهم به سیستم استودیویی تولید فیلم بود، و ضمن پاکسازی و از میان برداشتن این شیوه، راه را برای ورود تعداد فزاینده ای از تولید کنندگان مستقل (که برخی از آنها خود، بازیگر بودند) به صنعت سینما گشود. در نتیجه هیچیک از استودیوهای تولید فیلم [حتی استودیوهای کوچک] برای تولید محصولات سینمایی خود، با دخالت استودیوهای بزرگ مواجه نشدند.
در این سالهای اخیر بسیاری از فیلم ها وسیله گروه هائی بنام Independent ساخته میشود که از هنرپیشه گان و تکنسین های غیر یونیون «سندیکا» بخاطر دستمزد کمتر استفاده میشود.
***
اطلاعات و مطالب این شماره از دانشگاه سن دیه گو، سینمای کلاسیک هالیوود از کتاب Michael Goldberg، ویکی پدیا و همچنین از موزه میراث هالیوود Hollywood Heritage Museum برداشت شده، اگر مایل به گرفتن اطلاعات بیشتری دراین زمینه باشید، می توانید به این موزه که درخیابان هایلند در منطقه هالیوود مراجعه کنید.