بنیاد فرهنگ درجشن باشکوهی به پیشواز شب یلدا رفت

فیروزه خطیبی

شنبه شب 16 دسامبر یکی از باشکوه ترین و فراموش نشدنی ترین جشن های شب یلدای “بنیاد فرهنگ” درمحل تازه آن – تالار “شوئنبرگ” دانشگاه لس آنجلس – با حضور بیش از 500 تماشاگر مشتاق و با شرکت هنرمندان سرشناس از جمله نسل اول هنرمندان ایرانی – آمریکایی برگزار شد و مورد استقبال شدید حاضران قرار گرفت.
“بنیاد فرهنگ” یک نهاد فرهنگی غیرانتفاعی، غیرسیاسی و غیر مذهبی در جنوب کالیفرنیا که از سال 2008 به صورتی گسترده به انجام خدمات فرهنگی اشتغال دارد از سال 2013 هرسال در حول و حوش شب یلدا یا (شب چله) به پیشواز این جشن سنتی ایرانی می رود. امسال این جشن برای نخستین بار در تالار باشکوه شوئنبرگ مدرسه موسیقی هرب آلپرت در محوطه دانشگاه لس آنجلس برگزار می شد تا تعداد بیشتری از علاقمندان بتوانند در آن شرکت کنند. تمامی بلیت های برنامه هم از یک هفته پیش از اجرا بفروش رسیده بود.
آقای علیرضا اردکانی مدیراجرایی بنیاد فرهنگ درباره چند و چون برگزاری شب یلدای امسال می گوید: “با استقبالی که از جشن شب یلدای سال 2016 شد ما متوجه شدیم که نیاز به محل بزرگ تری برای اجرای برنامه امسال داریم. از آنجایی که بتازگی جشن های نوروزی و فستیوال فیلم های کوتاه “بنیاد فرهنگ” هم به محوطه دانشگاه لس آنجلس نقل مکان کرده است تصمیم گرفتیم از تالار مدرسه هرب آلپرت یوسی ال ای برای برگزاری جشن امسال استفاده کنیم. چرا که این جشن براساس هنرهای اجرایی و موسیقی پایه گزاری شده و چه جایی بهتر از صحنه وسیع و حرفه ای سالن زیبای “شوئنبرگ” این مدرسه. با این فکر به رئیس دانشگاه خانم جودیت ال اسمیت مراجعه کردیم و او هم از این پیشنهاد استقبال کرد. ضمن آنکه رهبرارکستر برنامه امسال، استاد مهرداد اعرابی هم از پائیز 2017 به تدریس در رشته موسیقی ایرانی در این دانشگاه اشتغال داشته است. البته ما پیش از این هم بارها با آقای اعرابی در برنامه های مختلف “بنیاد فرهنگ” همکاری داشته ایم. امسال هدف این بود که قطعاتی از آثار موسیقی پاپ و سنتی ایرانی دهه های طلائی ( 1340 و 1350) دراین برنامه اجرا شود. ترانه هایی که همه افراد با آنها آشنا هستند و از آنها خاطره دارند. آرش آوین هم با صدای مخملینش بعنوان خواننده اصلی برای چنین برنامه ای ایده آل بود. آرش همیشه با اجراهای پرشور واحساسش به برنامه های “فرهنگ” حال و هوای دیگری می بخشد. گردآفرید هم با استعداد منحصربفرد و قصه های مجذوب کننده اش از همان سال اول از اجزای جدایی ناپذیر برنامه های شب یلدای ما بوده است. ما خوشحالیم که از حضور چنین هنرمندی با تسلطی کم نظیر بر ادبیات ایران بویژه شاهنامه فردوسی در این برنامه ها برخورداریم. مهرداد اعرابی و استاد حامد پورساعی هم توانستند به همراه گروه موسیقی شگفت انگیزشان برنامه شب یلدای امسال را تبدیل به یکی از بهترین برنامه های سال های اخیر “بنیاد فرهنگ ” کنند. “

صحنه ای به شکوهمندی یک سنت کهن ایرانی
دربرنامه امسال دروهله اول، ایندکور و تزئینات زیبا و سنتی روی صحنه بود که از همان نخستین لحظه ورود به سالن توجه تماشاگران را بخود جلب می کرد. درزمینه صحنه و در اطراف جایگاه هفت نوازنده ارکستر “روشا”، به رهبری مهرداد اعرابی، آهنگساز و نوازنده سازهای کوبه ای، نماهای سمبلیکی از طاق های قوسی برگرفته از معماری ایرانی دوران مادها و هخامنشی برپا شده بود و صدها شمع سفید روشن وسبدهای گل های سرخی که با میوه های پائیزی ازجمله انار و خرمالو تزئین شده بودند به این صحنه حال و هوای شب یلدا می بخشید.
برنامه با خوشامدگویی علیرضا اردکانی و معرفی “گردآفرید” نخستین نقال زن ایرانی و پژوهشگر میراث معنوی ایران آغاز شد که برای پنجمین سال پیاپی در جشن شب یلدا به اجرای برنامه می پرداخت. خانم گردآفرید برنامه خود را به یاد زنده یاد انوشه رازی همسرعلی رازی پایه گزار بنیاد فرهنگ و یکی از حامیان همیشگی برنامه های فرهنگی اهدا کرد و ضمن نقل حکایات طنز وقصه به بیان تاریخچه شب یلدا و آداب و رسوم ایرانی در رابطه با آن پرداخت:”یلدا از کهن ترین گردهم آیی های خانوادگی در سنت های باستانی ایران است و به این ترتیب ازجهت تغییر طبیعی و کیهانی شب 30 آذر، آخرین روزپائیز و زمان غروب آفتاب تا طلوع آفتاب در اول ماه دی، شب یلدا یا چله محسوب می شود. برای ایرانیان و بسیاری از اقوام، شب یلدا درنیم کره شمالی با انقلاب زمستانی همزمان است و از این زمان به بعد طول روز بیش تر و طول شب کوتاه تر می شود. ایرانیان باستان لحظه تابش آفتاب درسپیده دم شب یلدا را زمان زایش مهر و خورشید می دانند. به این صورت این زمان در تقویم کهن ایرانی آغاز سال نوی میترایی و مهری شمرده می شود. در این شب هرکس به فراخور بضاعت خود شام فاخری تهیه می کند و میوه هایی مخصوص ازهرمنطقه خورده می شود و هدف از این گردهم آیی بیش از هرچیزدورهم بودن، گفتن نقل و قصه و حکایت، گل گفتن و گل شنیدن است تا به این صورت این شب را سحر کنند. “
گردآفرید دربخش های بعدی برنامه با اجرای مولتی میدیایی از قصه زال و رودابه و داستان تولد رستم از شاهنامه فردوسی با شیوه نقالی، یکبار دیگر تماشاگران ایرانی و غیر ایرانی را مجذوب این شیوه اجرایی و این اسطوره بی نظیرپارسی ساخت.

شبی با خوانندگان جوان و شورآفرین گروه روشا
گروه هفت نفره “روشا” به رهبری مهرداد اعرابی با تنظیم هایی از حامد پورساعی آهنگساز و نوازنده گیتار، با سازهایی از پرکاشن و تنبک گرفته تا قانون، قره نی (کلارینت) و ویولن سل کاراجرای موسیقی امسال جشن شب یلدای “بنیاد فرهنگ” را برعهده داشتند.
پس از چند قطعه دونفره با اجرای گیتارو تنبک، قطعاتی با همراهی ارکستراجرا شد و سپس کلوئه پورمرادی، آهنگساز، خواننده و نوازنده ویولن و آرش آوین خواننده ای که برای سومین سال پیاپی دربرنامه های شب یلدا حضور داشت به اجرای قطعاتی ازجمله ترانه هایی از دهه 1340 و 50 ایران پرداختند که بی نهایت مورد توجه تماشاگران قرار گرفت.
آقای مهرداد اعرابی استاد موسیقی ایرانی بخش موسیقی شناسی دانشگاه لس آنجلس درباره گردآوری این رپرتوار و مجموعه ترانه های برگزیده برای شب یلدا می گوید: “پیشینه خود من موسیقی سنتی بوده است اما نگاهی که از موسیقی سنتی گرفته ام از اساتید قبل از انقلاب و نشست هایی است که با استادانی چون حسن کسائی، جلیل شهناز و پرویزیاحقی داشته ام. ذهنیت این موسیقی دان ها نسبت به موسیقی خیلی مکتبی نبوده است و درواقع ذهن خیلی مدرنی داشته اند. استاد کسائی همیشه تاکید می کرد که دستگاه های شور و ابوعطا صدها و شاید هزارها سال بوده اما هوشیاری ما در این است که بنا برزمان و مکان آن ها را به روز دربیاوریم. دراین راه درعین حالی که به سنت پایبند هستیم، خودمان را در زمان خاصی قفل و محدود نمی کنیم. برای همین هم سازهایی که ما در این کنسرت به کاربردیم سازهایی است که در یک دوره از تاریخ ایران که موسیقی از سنت به مدرنیته حرکت می کرد و سالن های اجرای برنامه بزرگ تر بود و سازها برای اجراهای صحنه ای مناسب تر، از آن ها استفاده می شد. برای مثال می بینیم درآن زمان ازهمین ساز کلارینت که ایرانی ها به آن قره نی می گویند چه در تعزیه ها و چه دربرنامه گلهای رادیو استفاده می شد. این سازهم مثل ویولن که بعدها سلطان سازهای ایرانی شد مشخصه و لهجه ایرانی پیدا کرد. بهمین جهت هم در این کنسرت ما با ترکیبی از همه این سازها، تار و تنبک و دف و قانون (سازی که خیلی ها معتقدند از ایران به کشورهای عربی و خاورمیانه ای رفته است)، ترانه هایی از میان آثار پاپ سنتی و هم چنین ترانه های کوچه و بازار را برای اجرا انتخاب کردیم. امروزه جوان های ما در داخل مملکت گرایشی به موسیقی آن دوران (دهه 50 ایران) ندارند و نوعی موسیقی من درآوردی پاپ خودشان را درست کرده اند. درصورتیکه جوان های نسل دومی ایرانی که در آمریکا زندگی می کنند توجه خاصی به موسیقی آن دوران ایران نشان می دهند وعلاقه چندانی به موسیقی پاپ امروز داخل ایران ندارند. برای همین هم من و حامدپورساعی که نوازنده چیره دستی است و از مکتب بزرگان موسیقی ایران از جمله مرتضی حنانه بهره برده، به این فکر افتادیم که این تصنیف ها را ازمیان آثار اساتیدی چون علی تجویدی، جهانبخش پازوکی، انوشیروان روحانی و صادق نوجوکی برای خوانندگان جوان تنظیم کنیم و آن ها را به روز کنیم تا شاید فتح بابی باشد برای دوباره زنده ساختن موسیقی ارزشمند دهه 40 و 50 ایرانی و یادی باشد از نخبه ها و نوابغ موسیقی آن دوران.”
یکی از این دو خواننده جوان کلوئه پورمرادی بود که ضمن نواختن ویولن چند ترانه از جمله ترانه های دوصدایی با آرش آوین اجرا کرد. کلوئه زاده آمریکاست و درهنرش به هماهنگی و توام سازی (فیوژن) موسیقی از فرهنگ های مختلف اعتقاد دارد:”من هرگز در ایران نبوده ام اما احساس می کنم این یک معجزه است که ما توانسته ایم از اینهمه عوامل فرهنگی قوی و گویای ایرانی در این شهر بهره مند بشویم. من نه تنها درمحیط خانواده بلکه در بیرون از آن هم بشدت تحت تاثیر فرهنگ ایرانی بوده و هستم و بعنوان یک آهنگساز از این تاثیرات بی نهایت استفاده کرده ام. این ریشه های ایرانی است که به من قدرت و تمرکز می دهد. من فکرمی کنم نسل دوم ایرانی هایی که در اینجا بدنیا آمده از این درهم آمیزی های فرهنگی بسیار الهام گرفته است و بزودی شاهد رویدادهای هنری بی سابقه ای در این زمینه خواهیم بود. “
برنامه با اجرای بخش فال حافظ توسط گردآفرید بپایان رسید. درخارج از سالن تماشاگران با هیجان از برنامه ای که امشب روی صحنه شاهد آن بودند صحبت می کردند. یکی از مدعوین خانم هما سرشار، روزنامه نگار و برنامه ساز رادیویی ساکن لس آنجلس که درطول سال ها در اجرای برنامه های شب یلدای بنیاد فرهنگ حضوری شاخص داشته است می گوید: ” من امشب خیلی لذت بردم چون درواقع شاهد بدست دادن مشعل ازنسل گذشته به نسل جوان بودیم. نسل جوانی که به زیبایی این مشعل را حمل کرد. امشب احساس کردم که نسل ما ظرف چهاردهه گذشته که ساکن خارج از کشور بوده است توانسته فرزندان خودش را با سنت ها، نمادهای فرهنگی و هویت ایرانی بخوبی آشنا کند. تا حدی که بعنوان مثال وقتی هنرمند جوان متولد این دیار “کلوئه” صحبت می کرد درواقع رابطه با فرهنگ کشوری که هرگز ندیده است در وجودش کاشته شده بود. مشخص بود که او می خواهد هویت ایرانی اش را حفظ کند و ترکیبی که بین فرهنگ ایرانی و غربی دربرنامه شان تهیه کرده و ارائه دادند فوق العاده جالب توجه بود. به جرئت می توانم بگویم که این یکی از بهترین برنامه های شب یلدای بنیاد فرهنگ بود. “

عکس ها از: وفا خاتمی