به مناسبت هفتمین سال برگزاری مراسم شب یلدای بنیاد فرهنگ

فیروزه خطیبی
درفرهنگ ایران زمین، تاریخ به ما نشان داده است که در طول قرن ها، با آغاز زمستان و سردشدن هوا، درآخرین غروب پائیز، زمانی که سیاهی های افق خبر از آمدن طولانی ترین شب سال می دهد، ایرانیان یک باردیگر با امید تولد خورشید ، ساعات طولانی این شب را با بجا آوردن رسمی کهن، در کنار هم و با صرف تنقلات و غذاهای خوشمزه، خواندن شعرهای حماسی فردوسی، تفالی برحافظ، شنیدن موسیقی و رسیدن به صبحی پرنور و دل انگیز برگزار می کنند.
“یلدا” بیش از هرچیز یک سنت قدیمی است که از زمان های باستان برای ایرانیان بجا مانده است. زمانی که مردم فلات ایران از راه کشاورزی روزگار می گذراندند و با تغییر فصل های سال، نوع محصولات آن ها هم تغییر می کرد. بعد ها آنها به تجربه فهمیدند که بعد از این طولانی ترین شب سال، روزها بلندتر می شود و برای همین هم “یلدا” را “شب تولد خورشید” می دانستند. آن ها می دانستند که تاریکی سمبل اهریمن و روشنایی و نور سمبلی از خیر، شکوفایی و بهروزی است. شاید هم به همین دلیل، در هرشرایطی، در این طولانی ترین شب سال با آرزوی از بین رفتن “اهریمن” جشن می گرفتند و شادی می کردند. سفره ای بزرگ از میوه و آجیل پهن می کردند. می کوشیدند تا صبح بیدار بمانند و شب را با قصه گویی و روایتگری بگذرانند، با این امید که در پایان شب دراز یلدا، خورشید یک بار دیگر بر تاریکی ها پیروزخواهد شد.
از همین منظر، اجرای مراسم شب یلدا تا حدی برای ایرانیان اهمیت دارد که درهرکجای دنیا که باشند آن را یا به شکلی خصوصی، در گردهم آیی خانه بزرگترهای فامیل و یا به صورت مراسمی باشکوه در اماکن عمومی جشن می گیرند و تا امروز زنده نگهداشته اند.
امسال برای هفتمین سال پیاپی، بنیاد غیرانتفاعی، غیرسیاسی و غیرمذهبی “فرهنگ” در لس آنجلس، در روز شنبه 14 دسامبر 2019 سالروز “شب یلدا”، این سنت قدیمی ایرانی را درتالار “شوئنبرگ” دانشگاه لس آنجلس جشن می گیرد.
آقای علیرضا اردکانی مدیراجرایی «بنیاد فرهنگ» می گوید یکی از افتخارات این نهاد فرهنگی جنوب کالیفرنیا، برگزاری جشن های مهم و سنتی ایرانی از جمله نوروز، مهرگان و یلداست: ” من فکر می کنم شب یلدا آغاز زیبایی برای شروع فصل تعطیلات است. جشنی است افتخار آمیزکه از هزارها سال پیش جشن های زمستانی مختلف را تحت تاثیرقرار داده است “

آقای اردکانی می گوید به دلیل استقبال شدید تماشاگران از اجراهای موفق شب یلدا در سال های گذشته، از سه سال پیش این برنامه با همکاری مدرسه معتبر موسیقی “هرب آلپرت” در محل سالن شوئنبرگ دانشگاه لس آنجلس که گنجایش بیشتری دارد با شکوه تر از همیشه برگزار می شود: “مدرسه هرب آلپرت محل تدریس تنها رشته تحصیلی موسیقی ایرانی با دریافت مدرک در خارج از ایران است که به همت “بنیاد فرهنگ” پایه گذاری شده و امروز استادان برجسته ای در آن به تدریس موسیقی ایرانی به شاگردانی از سراسر جهان اشتغال دارند. “
در آن زمان بنیاد فرهنگ درحال مذاکره برای احیای دوباره کورس تعلیم موسیقی ایرانی در مدرسه موسیقی “هرب آلپرت”بود. برنامه ای که ازمدت ها پیش بخاطر نبودن بودجه کافی راکد مانده بود و رئیس هیئت مدیره وقت “بنیاد فرهنگ” و یکی از دوستداران همیشگی موسیقی ایران – زنده یاد احمد گرامیان -با اشتیاق و علاقه این مسئله را دنبال می کرد. او با ژرف بینی خاص خودش مصمم بود تا از طریق برقراری یک رشته تحصیلی دائمی و پابرجای موسیقی ایرانی در دانشگاه لس آنجلس، به حفظ و اشاعه آن در سطح جهان کمک کند: “ما از طریق مدیریت هوشمندانه آقای گرامیان و برخورداری از مبالغ اهدایی هموطنان نیکوکار، بالاخره توانستیم بنیان گذار اولین مدرک تعلیم موسیقی ایرانی درخارج از کشور باشیم. از همان زمان، برنامه های شب یلدای بنیاد فرهنگ برروی صحنه تالار”شوئنبرگ” دریکی از مهم ترین نهادهای آکادمیک جهان دانشگاه لس آنجلس- به اجرا درآمده است.”

نقالی مدرن، درگفتگو با گردآفرید
دربرنامه امسال شب یلدای “بنیاد فرهنگ”، گرد آفرید – نخستین زن نقال ایرانی – ضمن توصیف و تفسیرهنری ازتاریخچه این رسم باستانی و اشاره به اهمیت برگزاری مراسم این شب برای ایرانیان، یک بار دیگر اجرای مسحور کننده ای از هنر نقالی را به صورت مولتی میدیا و برگرفته از روایت های حماسی شاهنامه فردوسی برروی صحنه به نمایش درخواهد آورد. از “گردآفرید” که اجراهای او درطول هفت سال گذشته از بخش های جدانشدنی و مورد استقبال ویژه تماشاگران بوده می پرسیم:
• تغییرات از یک نقالی ساده به یک پرفورمنس مولتی میدیا روی صحنه چگونه در کارهای شما بوجود آمده و چگونه خودتان را با ابعاد گسترده تر امروزی این جشن تطبیق می دهید و هرسال با برنامه ای متفاوت و چشمگیرتر از پیشقدم به میدان می گذارید؟
– به هر حال زمانه عوض شده، دیگر نه مکان های اجرا آن پاتوق های قدیم یعنی قهوه خانه است و نه تماشاچی امروز مشتری قدیم قهوه خانه. درضمن باید مخاطب غیرایرانی و یا مخاطبان جوانی که فارسی را خوب نمیدانند را هم در نظر میگرفتم. بهترین راهکار همین تلفیق مولتی میدیا با نقالی درنظرم آمد. شاید به آن بتوان گفت به گونه ای پرده خوانی مدرن. برای ساخت مولتی میدیا هم به فراخور هر اجرا از این موارد بهره می گیرم: تصاویری از حوزه ی تمدنی ایران بزرگ در دوران باستان، اسطوره ها، پهلوانان، زنان، شاهان، دیوان، اسبان و دیگر کاراکترهای مرتبط با داستان شاهنامه. هم چنین موسیقی متن و آمبیانس، افکت، آواهای متناسب و صداها، بهره گیری از نقاشی های قهوه خانه ای، انیمیشن، تصاویرسه بعدی و غیره… به فراخور کاراکترهای داستانی. حتی لباسم هم دیگر فقط آن خرقه ی سپید و ساده سابق ام نیست. کاستوم عوض می کنم. کاستوم ها همه طراحی وایده خودم است. تکه های پارچه را با لباس های مختلف وکفش و کلاه و سربند… سرهم بندی میکنم و طرحی نو درمی‌اندازم. به این صورت است که سال به سال سعی کرده‌ام کاری متفاوت تر از سال پیش ارايه بدهم . اما طوری به این تفاوت‌های ظریف فکر میکنم که هرگز در اصل و اصالت پیشین این نمایش کهن خدشه‌ای وارد نشود؛ یعنی تماشاگر که از سالن بیرون میرود تصور نمیکند که یک تاتر یک نفره یا یک پرفورمنس یک نفره دیده. قطعا نقالی دیده با تلفیقی از مولتی میدیاها و صداها.

• موضوع برنامه ها را برچه اساسی انتخاب می کنید؟ شرایط و جریان های مطرح روز تا چه حد دراین تصمیم گیری ها تاثیر دارد؟
– در سالهای گذشته بسته به علاقمندی ها و یا حال و هوای خودم داستانهایی را برای شب یلدا به روی صحنه‌ی بنیاد فرهنگ برده ام. به ترتیب سالهای اجرا: علی کوچیکه، اثر فروغ فرخزاد، حسینقلی مردی که لب نداشت، اثراحمد شاملو، دریا پری کاکل زری، اثر گلی ترقی، سال چهارم رستم و تهمینه را بر اساس شاهنامه و طومار و سال پنجم تولد رستم و پزشکی سیمرغ را بر روی صحنه اجرا کردم. سال گذشته پرواز کیکاووس به آسمان موضوع نقالی بود. در سه سال آخر تمرکزم روی شاهنامه بیشتر شد چون دیدم مردم واقعا استقبال می کنند. اجراهایم هم بیشتر بخش های عاشقانه یا خیال انگیز شاهنامه بوده است. این بار اما به دلیل شرایط غمباری که در واقعه ی آبان 98 در میهن عزیزمان پیش آمد و دیدیم که جوانان چگونه آرش وار و بی سلاح پا در میدان گذاشتند و شجاعان در برابر آماج تیرهاسینه سپر کردند، یاد حماسه رستم افتادم در برابر اشکبوس و سپاهیان بی شمار متجاوزگرش و اینکه چگونه یکه و تنها و بی سلاح از پس آنان برآمد. آن هم به نیروی خودباوری و حس مسئولیت و از خود گذشتگی و عشق به میهن.
• از دیدگاه شما چرا برگزاری جشن های سنتی ایرانی درهرشرایطی اهمیت دارد؟
– جشن های ایرانی، جشن هایی ملی و مردمی هستند و دارای ریشه‌ های تاریخی از دوران باستان . برگزاری این جشن ها بسیار مهم است. نه فقط به جهت شادی آفرینی و دور هم بودن که برگزاری این مناسبت های ملی در همبستگی و وحدت جمعی و در مقیاس بزرگ تر وحدت ملی با تاکید بر تربیت اجتماعی جوانان هم تاثیر بسزایی دارد. خوب می دانیم بعد از سرزمین مشترک، بیشترین عامل اثرگذار در تقویت وحدت ملی، هویت ملی جامعه است. جشن های سده، نوروز، مهرگان، یلدا و تیرگان بخشی از هویت ملی جامعه است.
• شیوه اجرایی شما – نقالی – چه تاثیراتی درایجاد ارتباط با تماشاگر دارد؟
– همواره سعی کرده ام اجراهایم صادقانه باشد. مصنوعی نباشد. از دل برآید تا بر دل بنشیند. خوشبختانه تا به امروز از سوی مخاطبان همواره بازخورد خوبی گرفته ام و چه بسیار که علاقمند شده اند برای آشنایی و خواندن و تحقیق بیشتر درفرهنگ و ادبیات و تاریخ ایران زمین.
• جزئیات برنامه ای که برای شب یلدای امسال “بنیاد فرهنگ ” تدارک دیده اید چیست؟
– در برنامه نقالی امسال، داستان رستم و اشکبوس را به شیوه نقالی پهلوانی اجرا می کنم و در تنظیم این نقل از شاهنامه فردوسی و طومارهای کهن، به ویژه طومار و سبک مرشد ولی الله ترابی بهره بسیار برده ام. طومار یعنی روایت به نثر و به نظم شاهنامه همراه با شاخ و برگ و حواشی بر اصل داستان و هم چنین دلیری، پاکی، جوانمردی و غیره.
در بخش های پایانی برنامه هم گردآفریدیک بار دیگربه روی صحنه باز می گردد تا تفالی بزند به دیوان حافظ تا بنا برگفته خود او” مگر به شگون و فرخندگی این شب زیبا، لسان الغیب ما را پاسخی رندانه دهد از عاقب کار یا رسیدن به آرزوهای پنهانی یا آرامش خاطر و امید به فردای روشن. “

موسیقی ناب گروه کوبان،
سفری به گوشه و کنارسرزمین مادری
درسه سال گذشته با تغییرمحل اجرای مراسم “شب یلدا”به مدرسه موسیقی هرب آلپرت، بنیاد فرهنگ توانسته است تمرکز بیشتری برروی کیفیت بخش موسیقی این برنامه ها داشته باشد. آقای اردکانی می گوید امسال علاوه بر اجرای نقالی و مولتی میدیای پرطرفدارهنرمند ارزنده ای چون “گردآفرید”، یک بار دیگر موسیقی ناب ایرانی هم چاشنی این مراسم پرشکوه سنتی شده است: ” درسال های گذشته ما ازهنرنمایی هنرمندانی چون مهرداد اعرابی، کلوئه پورمرادی و آرش آوین، مژگان شجریان، پژمان حدادی و علی پژوهشگر و حمید سعیدی برخوردار بوده ایم. امسال هم خوشحالیم و افتخار می کنیم که از گروه “کوبان” دعوت به همکاری کرده ایم. دربرنامه امسال، تماشاگران سفری فراموش نشدنی به گوشه و کنار سرزمین مادری، موسیقی و آواهای محلی نواحی مختلف ایران خواهند داشت و شاهد اجرای رقص های سنتی این نواحی توسط گروه رقص ملیکا فتحی خواهند بود. “
گروه کوبان، آنسامبل برجسته ای به رهبری ونداد مساح زاده، آهنگساز ونوازنده آکاردئون، پیانو و دف است که پس از شکل گیری در ایران، با بیش از 40 اجرای موفق در داخل و خارج از مملکت به شهرت رسید. آقای مساح زاده برنده جوایز بی شمار درسطح بین المللی است که بیشتر اوقات خود را صرف آموزش موسیقی و تالیف کتاب های آموزشی کرده و علاوه بر تاسیس آموزشگاه موسیقی “ملودی کهن” در ایران، به مدت 15 سال در دانشگاه های تهران به تدریس موسیقی اشتغال داشته است.
ونداد مساح زاده در سال 2012 از طریق برنامه “مهاجرت نخبگان” به آمریکا آمد و گروه کوبان را به شکل تازه ای در لس آنجلس گردهم آورد. این بار گروه با خوانندگی سارا معصومی و گروه نوازندگان، میثاق اسحاقی، کمانچه، امید سیاره، سنتور، متین اسحاقی، تار، مریم فولادی، بم تار، آرزو کوچکان، سازهای کوبه ای ، آرش شاپوری، تمبک، جمشید مرامخواه، سازهای بادی، با رقص های محلی به سرپرستی ملیکا فتحی قطعات ویژه ای را برای مراسم “شب یلدا” تدارک دیده است.
ونداد مساح زاده می گوید اجرای موسیقی محلی ایرانی با استفاده از ترکیب رقص های بومی ازگوشه و کنار کشور و استفاده از دکور، لباس، رقص، موسیقی و تصاویر مرتبط، ازویژگی های این گروه موفق و متفاوت است: “ما تصميم گرفتيم به مناسبت شب يلدا به نقاط مختلف ايران سري بزنيم و موسيقي نشاط آور خاص این مناطق را برای تماشاگران اجرا كنيم. موسيقي محلي علاوه بر اينكه بيانگر احساس خالص وصادقانه این مناطق به شمار می رود، جلوه گر تاريخ ، سياست، نوع زندگی،اقتصاد، جغرافيا و شرايط آب و هوایی، اعتقادات و آداب و رسوم ساکنان این مناطق هم ميباشد. همين تاثيرات در رقص های محلی نيز كاملاً محسوس است. “
آقای مساح زاده معتقد است که تركيب اين دو عامل، تماشاگر را به طور کامل در شرايط لذت و دريافت اطلاعات قرار ميدهد: ” این همان هدف ماست. بنابر اين شما همه گونه احساس، اعم از شادی، سوز و گداز، موسيقی درمانی و غیره را در موسيقی محلی شاهد خواهيد بود. در اجرای كنونی سعی بر اين شده كه قطعات متنوعی را از لحاظ احساسی، با تکیه برقطعات شادتر برای مخاطبين به اجرا بگذاریم. “

***

برای کسب اطلاعات بیشتر و تهیه بلیت لطفا به وبسایت بنیاد فرهنگ، تیکت مسترز و گیشه فروش بلیت دانشگاه لس آنجلس مراجعه کنید.

Tickets: $29 – $99
and available via
Ticketmaster.com or via
Farhang.org/Yalda19
Also in person at the UCLA Ticket Office M-F 10AM – 4PM Located at:
325 Westwood Plaza,
Los Angeles, CA 90095