صدای آمریکا برای همیشه خاموش شد

نوزدهم ماه مه امسال، بیست و نهم اردیبهشت ماه گذشته، سرویس فارسی رادیوی «صدای آمریکا» پس از سپری کردن بخشی تاریخی از فعالیت رسانه ای خود برای همیشه خاموش شد!
صدای آمریکا یک سازمان رسانه ای گسترده ای است که به چندین زبان و گویش، برای کشورهای گوناگون در پنج قاره جهان، از اروپا تا آسیا و اقیانوسیه و از آفریقا تا آمریکای لاتین برنامه پخش می کند. برخی از این برنامه ها، رادیویی و بعضی نیز تلویزیونی هستند.
بخش فارسی صدای آمریکا که به رسانه رادیویی شناخته و شهره بود، در نیمه نخستین دهه هزاره سوم (2006 میلادی)، در کنار برنامه های رادیویی به پخش برنامه های تلویزیونی پرداخت و پس از مدتی با گسترش برنامه های تلویزیون، و تمرکز مالی و کادر اجرایی بر آن، از میزان برنامه های رادیویی کاسته شد تا جایی که در آخرین سال عمر خود تنها به پخش یک ساعت خبر و گزارش های رادیویی محدود شد.
بسیاری از رسانه های ایرانی در درون و برون ایران به اشتباه فعالیت بخش فارسی رادیو صدای آمریکا را به یک دوره پس از روی کار آمدن جمهوری اسلامی محدود کرده و تاریخ آغاز و پایان کار آن را، اول آذر ماه 1358 تا 29 اردیبهشت 1394 خورشیدی ذکر کرده اند و آن را سازمانی وابسته به وزارت خارجه آمریکا نامیده اند! در حالی که صدای آمریکا عمری طولانی (73 سال) دارد و وابسته به وزارت خارجه آمریکا نیست و بخشی از آژانس سخن پراکنی ایالات متحده بشمار می رود که اگرچه بودجه آن از جانب کنگره آمریکا تصویب و تعیین می شود، ولی به گفته کارشناسان آشنا به سیستم دولتی آمریکا، هیچ یک از رسانه های تابعه این آژانس به هیچوجه سخنگوی دولت آمریکا نیستند. در واقع براساس منشور این رسانه ها که جملگی متن یگانه ای دارند، هیچیک از آنها که تعدادشان بیش از چهل رسانه است هرگز نباید از بیطرفی و انتشار عاری از سانسور خبرها عدول کنند. این تاکید به این معناست که پخش گزارشهای مخالف دولت آمریکا هم بدون هیچگونه دخل و تصرفی از این رسانه ها لازم و ضروری است. تاریخ فعالیت این رسانه ها و از آنجمله رادیو – تلویزیون صدای آمریکا هم تاییدی بر این مدعاست.

ظهور صدای آمریکا…
امواج رادیو صدای آمریکا نخستین بار در اول فوریه 1942 میلادی در فضای رسانه ای جهان پخش شد، حدود دو ماه پس از حمله ژاپن به بندرگاه «پرل» در هاوایی.
لزوم برپایی رادیویی که اخبار درست و بدون سانسور آمریکا را به گوش جهانیان برساند، در دولت پرزیدنت روزولت مورد توجه قرار گرفت و در نیمه سال 1941 میلادی، پیش از ورود این کشور به جنگ جهانی دوم، بدستور رییس جمهوری آمریکا، «سرویس اطلاعات خارجی» و یا «اف آی اس» برپا شد که برنامه های رادیویی آن از نیویورک پخش می شد. نخستین برنامه های صدای آمریکا هم در همان ساختمان اجاره ای در نیویورک تهیه و منتشر می شدند.
با گسترش این سازمان که در سالهای جنگ دوم بیشتر به پخش گزارش های جنگی اختصاص داشت، سازمان اطلاعات خارجی، به رادیو «صدای ایالات متحده آمریکا» و پس از چندی به «صدای آمریکا» تغییر نام داد و به 27 زبان برنامه پخش کرد. بعدها البته سازمان « بی بی جی» پدید آمد که تمام سازمان های سخن پراکنی آمریکا را زیر چتر خود گرفت.

دوره نخست بخش فارسی صدای آمریکا
بخش فارسی از سال 1948، 1327خورشیدی برپا شد ولی نخستین برنامه آن در 21 ماه مارس 1949، روز اول فروردین سال 1328 خورشیدی با پیام نوروزی و با صدای خانم فخری وزیری و عباس ملایری پخش شد.
عباس ملایری که هم اینک در 93 سالگی در شهر بتسدای ایالت مریلند زندگی میکند به هفته نامه جوانان می گوید که خانم وزیری یک بانوی هنرمند و گوینده خوش صدایی بود که پیش از آن در دو فیلم فارسی که در هندوستان تهیه شده بود، نقش اول را برعهده داشت. یکی از این فیلم ها «یوسف و زلیخا» نام داشت که در تاریخ سینمای ایران ماندگار شده است.
به گفته آقای ملایری، سردبیری رادیو صدای آمریکا هم برعهده مرد دانشمندی بنام دکتر عبدالله فریار گذاشته شده بود. او که پدرش نیز از روزنامه نگاران پیش کسوت ایران بود، دکترای خود را از دانشگاه کلمبیا گرفته بود و انسان درستکار، ایراندوست و سلیم النفسی بود.
آقای ملایری اضافه می کند که در آن دوران، چهار ایرانی هم در صدای آمریکا آموزش دیدند که یکی از آنان یک ایرانی ارمنی بود و دو دیگری رضا سمیعی و پاشا سمیعی بودند که بعدها پاشا سمیعی در رادیو ایران تهیه کننده موفقی شد.
این پیر عرصه ژورنالیستی ایران، نام فرد چهارم را باید در میان یادداشتهایش جستجو می کرد که به زمان دیگری موکول شد.
نخستین دوره فعالیت رسانه ای بخش فارسی رادیو صدای آمریکا، تا نوامبر سال 1962 میلادی بطول انجامید. در آن سال، این بخش تعطیل شد و عباس ملایری باتفاق چند تن دیگر از همکارانش به خدمت سازمان ملل متحد در آمد.

دوره دوم بخش فارسی صدای آمریکا…
دوره دوم فعالیت بخش فارسی رادیو صدای آمریکا، پس از وقفه ای هفده ساله، از 22 نوامبر سال 1979 میلادی، برابر با اول آذر ماه 1358 خورشیدی، بامدیریت زنده یاد مرتضا یحیوی آغاز شد و در اکتبر 1996 میلادی، مهر ماه 1375 خورشیدی، با جایگزین شدن تلویزیون فارسی صدای آمریکا، برنامه های رادیویی آن تنها به یک ساعت پخش روزانه خبر محدود شد و سرانجام در نوزدهم ماه مه امسال، بیست و نهم اردیبهشت ماه گذشته، بخش فارسی رادیوی «صدای آمریکا» برای همیشه خاموش شد!
در دوره دوم فعالیت های رادیو صدای آمریکا، نام های آشنا در حرفه رادیو – تلویزیونی و روزنامه نگاران سرشناسی که در ایران پیش از انقلاب، در عرصه مطبوعات سرشناس و دارای اعتبار بودند، بهترین برنامه های رادیویی را تهیه و عرضه می کردند و تا بودند، در میان میلیونها شنونده از محبوبیت فراوان برخوردار بودند. در واقع رادیو صدای آمریکا، در دوره ای محبوبترین رسانه شنیداری در جهان فارسی زبانان بشمار می آمد.

نامداران رادیو صدای آمریکا
زنده یادان ایرج آرین پور، بانو مولود عاطفی، بهروز عباسی، حشمت مبشر، جواد حیدری و دیگرانی چون عباس ملایری، احمدرضا بهارلو، بهروز نیکذات، منصور فراسیون، پرویز بهادر، فریدون فرح اندوز، حمید اوجی، همایون مجد، فرشته نورایی، انوشیروان کنگرلو، گیتی شهباز، گیتی صداقت، فرح دخت جهانگیری، نازی بیگلری، منصور هاتفی، حمید سیفی، فیض الله پیامی، امین فکرت، رامش راسخ، ستاره درخشش، اکبر ناظمی، بیژن فرهودی و… ازجمله دست اندکاران پیش کسوت در رادیو صدای آمریکا بودند که نامشان با تاریخ فعالیت این رادیو درآمیخته و یادشان همواره گرامی است.