مراسم يادبود قديمي ترين عکاس سينماي ايران، اصغر بیچاره در لوس آنجلس و تهران برگزار شد

عکس و گزارش از فرزاد حسنی

ساقي محفل ما چون پير شد
رفت و دربان درميکده شد
سال ها پنبه زدم مردم را
عاقبت پنبه ماهم زده شد
(شعري از اصغر بيچاره)

اصغر بيچاره يا «علي اصغر ژوله» در سال 1309 در تهران متولد شد. او کار خود را بهعنوان عکاس و کپي کار عکس فيلمهاي خارجي براي ويترين سينماها، از سال 1325 آغاز کرد. شروع فعاليت او در سينما نيز با عکاسي از فيلم «دستکش سفيد» (پرويز خطيبي، 1330) بود.او همچنين به جز بازيگري و عکاسي، مسووليتهاي ديگري را مانند مدير تهيه، طراحي صحنه و مدير تدارکات برعهده داشته است.
او کپي کردن عکس هاي فيلم «دختر لر» به عنوان نخستين فيلم ناطق سينماي ايران را نيز در جواني برعهده داشت. او با عکاسي فيلم «مکر ابليس» (ساخته مشترک گرجي عباديا و ابوالقاسم جنتي عطايي در سال 1341) به صورت حرفه اي وارد عرصه عکاسي فيلم شد. او در طول حيات خود براي 38 فيلم عکاسي کرد که آخرين آن «ناخدا خورشيد» (ناصر تقوايي) در سال 65 بود. در کارنامه او وظايفي چون دستياري فيلمبردار، فيلمبرداري، مديريت توليد، مديريت تهيه، تهيه کنندگي و… نيز به چشم مي خورد. او در تنها تجربه فيلمسازي خود در سال 1359، فيلم «سند زنده» را بر اساس فيلمنامه اي از خودش تهيه و کارگرداني کرد که محمدتقي کهنمويي در آن سير تحول تاريخ ايران از کودتاي 1299 تا مبارزات مردم عليه رژيم شاهنشاهي را روايت مي کرد. مرحوم بيچاره، پيش از همه اينها اما تجربيات جسته و گريخته اي در زمينه بازيگري هم داشت. او نخستين بار در فيلم «ليلي و مجنون» ساخته علي محمد نوربخش در سال 1335 جلوي دوربين رفت و آخرين بار در فيلم اکران نشده غلامرضا آزادي با عنوان «قبيله من» در سال 1390 به عنوان بازيگر ظاهر شد.همچنين او تجربه بازي در سريال «حماسه آرد» به کارگرداني بهزاد فراهاني را دارد که هيچوقت پخش نشد.
زندگي او پر از اتفاقات ريز و درشت است. مانند خانه اش؛ خانه يي که موزه يي است سيار که از اين خانه اجاره يي به خانه يي ديگر مي برد. اصغر بيچاره با عکس ها و دوربين هايش، با خانه اش سال ها است روايت منحصر به فرد خود را از عکاسي و سينما حفظ کرده است. حرف زدن با او و سهيم شدن در خاطراتش به معناي زنده کردن ياد آدم هايي است که هر کدام بخشي از تاريخ سينما را شکل مي دهند، به خاطر همين تلاش او را براي نگه داشتن و حفظ اين تاريخ بايد پاس داشت و قدردان بود. قدردان پيرمردي که با دست خالي و هيچ، رسالت يک عکاس حرفه يي را تمام و کمال بر شانه گرفته و از عهده انجامش برآمده است.

مراسم بزرگداشت بيچاره در تهران
مراسم ختم و بزرگداشت اصغر بيچاره عکاس پيشکسوت سينما در حالي برگزار شد که هنرمندان انگشت شماري حاضر بودند و مراسم بدون حضور مسئولان برگزار شد.
در مراسم بزرگداشت اين هنرمند که در خانقاه صفي عليشاه برگزار شد، افرادي مانند مسعود جعفري جوزاني، جاسم غضبان پور، سيف الله صمديان، رضا ناجي، فخرالدين فخرالديني، اکبر عالمي، مهدي منعم، محسن شانديز، محمدعلي سجادي، هارون ياشايي، مسعود زنده روح کرماني، افشين شاهرودي، مهران عفت رخ حضور داشتند.
سيف الله صمديان گفت: اصغر بيچاره زماني که وارد کار سينما شد، ديگر آن را رها نکرد و سينما هم او را رها نکرد. من پيش از اين نيز گفته ام که اصغر، بيچاره سينما بود. او در سينما در شاخه هاي مختلفي کار کرد. تا آخرين روزهايي هم که کار مي کرد مدام مي گفت «من زيرخاکي» هستم.
صمديان در ادامه گفت: من بارها گفته ام که بزرگترين مشکل ايران نداشتن موزه اي است که آرشيو استثنايي عکس ايران را در دل خود جمع کند. در تمام منطقه هيچ کشوري نيست که يک صدم ايران آرشيو غني عکس داشته باشد. اين موزه مي تواند هم براي يک توريست و هم يک پژوهشگر جذاب باشد چراکه ما از 8 سال بعد از اختراع عکاسي در جهان در ايران تاريخ عکاسي داريم. در واقع در اين موزه مي تواند عکس ها از زمان ناصرالدين شاه جمع آوري شود تا عکس هاي زمان انقلاب و… اميدوارم با شکل گيري هيات مديره جديد انجمن عکاسان اين موضوع جدي تر پيگيري شود. اميدوارم با کمک خانواده اصغر بيچاره، آرشيو او در دل اين موزه برود.

مسعود جعفري جوزاني سينماگر گفت: اصغر بيچاره عکس آدم هايي را داشت که هيچ کدام از ما حتي آنها را نديده بوديم. انگار او از ابتدا در سينماي ايران حضور داشته است. تا آنجايي که من مي دانم بخشي از مجموعه او خريداري شده است اما اين را مي توانم بگويم که بخشي از آرشيو او امروز در لس آنجلس است چون يک سال پيش که او را در لس آنجلس ملاقات کردم ديدم هنوز بخشي از عکس هاي سياه و سفيد را در اختيار دارد و آنها را رنگ گذاري و بازسازي مي کرد.
جوزاني افزود: شخصيت بيچاره به گونه اي بود که شما در سينما هر چه لازم داشتيد برايتان مهيا مي کرد و وقتي از او کمکي مي خواستيد آماده همکاري بود. يار خوب و بي توقعي بود. او هم «فن» سينما بود و هم خود سينما.
انجمن عکاسان ايران نيز در پايگاه اطلاع رساني خود نوشت: «دريچه دوربينِ قديميترين عکاسِ سينماي ايران براي هميشه بسته شد. اصغر بيچاره، قديميترين عکاس سينماي ايران پس از سپري کردن مبارزهاي سخت با بيماري، لب فرو بست و براي ابد پلکِ چشمانش را بر هم نهاد تا ديگر اصغر و دوربينش شاهد جهان و دنياي هنر نباشند. درخشش چشمان کارآزموده او که شيفته تصوير و عکاسي بودند، به تدريج با گسترش غبار بيماري در آن سوي خاطره ها از حرکت باز ايستاد و در تاريکي و خاموشي فرو رفت».
همچنين مديرکل دفتر هنرهاي تجسمي نيز در پيامي نوشت: «اصغر بيچاره، عکاس قديمي سينما و تئاتر ايران نقش مهمي در ثبت تصويري خاطرات و رخدادهاي هنر ايران در چند دهه اخير دارد. بيچاره به کار و هنرش علاقه و عشق ميورزيد و هميشه دوربين اش را همراه داشت و سالها با پشتکار روزها و لحظاتي را ثبت کرد و آرشيوي هم از تحول دوربينهاي عکاسي گردآوري کرد. ضايعه فقدان اصغر بيچاره را به خانواده گرانقدرش و هنرمندان و هنردوستان تسليت ميگويم و براي آن زنده ياد، بهترين درجات را از درگاه خداوند آرزو دارم.»

مراسم بزرگداشت اصغر بيچاره در لس انجلس
مراسم بزرگداشت اصغر بيچاره در روز دو شنبه 20 جون در وود لاون سميتري سانتامونيکا برگزار شد. در اين مراسم تعداد بسيار زيادي از هنرمندان تئاتر و سينما از ايران و نيز تعداد زيادي از هنرمندان ايراني ساکن لس انجلس حضور داشتند.
اين برنامه به همت خانواده اصغر بيچاره و به ويژه دختر او ترمه ژوله و با همراهي و اجراي فرزاد حسني نويسنده و روزنامه نگار اجرا شد.
منصور سپهرنيا اولين سخنران اين برنامه بود که به ذکر خاطراتي از همکاري با بيچاره پرداخت و سپس فخري خوروش هنرمند قديمي تئاتر و سينما درباره او صحبت کرد.
همچنين فيلم کوتاه «سايه عشق» ساخته آمنه مقدم که اصغر بيچاره در آن بازي کرده بود نيز در اين مراسم به نمايش در آمد و کارگردان درباره همکاري او با اين پروژه صحبت کرد.
گوهر خيرانديش ديگر سخنران اين برنامه درباره خاطرات مشترک با بيچاره در سينما و نيز خاطرات خوبي که با هم در لس آنجلس داشتند صحبت کرد.
سخنرانان بعدي مراسم هادي مرزبان کارگردان تئاتر ايران، كامبيز ضرغام عکاس، مجيد مشيري بازيگر تئاتر و سينماي ايران، مجيد ميرفخرايي طراح صحنه سينما و تلویزيون ايران بودند.
همچنين در ابتداي برنامه پيام هاي تصويري و صوتي رسيده از سراسر جهان پخش شد. در اين بخش ابتدا تورج ژوله فرزند اصغر بيچاره صحبت کرد و سپس بهزاد فرهاني بازيگر و کارگردان تئاتر، دانش سارويي عکاس ايراني ساکن سوئد، روزبه روزبهاني عکاس ساکن ايران، ساناز سيد اصفهاني نويسنده و پژوهشگر ساکن ايران، سروش قهرمانلو خواننده و موسيقي دان و سرپرست گروه موسيقي نيوش پيام خود را براي اين مراسم فرستادند. از نکات جالب اين بخش اجراي زنده موسيقي توسط سروش قهرمانلو موسيقيدان ايراني صاحب سبک با ساز سه تار الکتريک بود.
ساير ميهمانان هنرمند: پارسا پيروزفر، ماشا منش، ساسان توكلي فارساني، جهانگير غفاري، پرويز صياد، علي فخرالدين و….
برنامه با پخش بخش هايي از فيلم مستند «شعري براي وداع» ساخته فرزاد حسني درباره بيچاره همراه بود.
همچنين در بخشي از محل اجراي اين برنامه بخش هايي از آرشيو عکس ها و دوربين هاي قديمي و نفيس اصغر بيچاره به همراه لباس ها و وسائل کار او به نمايش در آمد. به گفته خانواده او در صورت تحقق ساخت موزه سينما و يا محلي براي نمايش عمومي وسائل و آثار آقاي بيچاره اين وسائل به آن محل در ايران منتقل خواهد شد.