با محمدرضا علی نژاد که هنر سرامیک را در شکل و شمایل و ابعاد دیگری جلوه می دهد، مدتی آشنایی و گپ و گفت و گویی خودمانی در خانه او و یا در کتابفروشی Barnes And Noble که یکی از جایگاه های همیشگی مطالعات شبانه مرا را تشکیل می دهد، داشته ام و چندی پیش نیز گفت و گوی مفصل تری با او در رادیو جوانان داشتم که در هفته های اخیر در این رادیوی پرشنونده در همه سوی جهان منعکس شده است. محمدرضا، هنرمندی است به غایت متواضع و در همین حال بسیار فعال و صرف نظر از شرکت در نمایشگاه های مختلف ایران و چندکشور جهان، در طول خیابانی که خانه او در شهر «تازند اوکز» کانتی ونتورا در حومه لس انجلس قرار دارد، با گذاشتن سرامیک های خود در باغ و باغچه بیرونی خانه همسایگان ، یک گالری خیابانی بوجود آورده، که چشم عابران را خواه ناخواه به خود جذب می کند، و به قول او حتی موجب میشود که اتوموبیل های گذران، با نگاه کردن به این پیکره ها از سرعت خود بکاهند و زیانی متوجه همسایگان و کودکان آنها نشود. همسرآمریکایی او «استر» نیز هنرمند برجسته ای است و همانند خود او بسیار متواضع و صمیمی.
گذر این هفته را اختصاص داده ایم به بعضی از نکته هائی که محمدرضا علی نژاد در گفت و گوی خود در رادیو جوانان با من داشته است:
س – فرق سرامیک با سفال که ما در ایران این آخری را بیشتر می شناختیم چیست؟
در سفال که خود نیز یک شیوه هنری است، گِل را به صورت شیئی درمی آوریم و آن را در کوره می گذاریم ولی سرامیک شیوه کامل تر آن است به این ترتیب که آن را رنگ و لعاب می زنیم و پس از آن که آن را در کوره می گذاریم، شکل رنگی و زیباتر خود را به دست می آورد.
س – لطفا توضیح بیشتری بدهید.
سفال یا گِل معمولی با فشار دادن در دست که به آن «پنچ پات» می گویند و به صورت کاسه های کوچک و بزرگ درست می شوند، و بعد در کوره ها قرار می گیرند و تبدیل به سفال می شوند. مرحله دوم که بعدها پیش می آید لعاب زدن به سفال است که دوباره در کوره گذاشته و به سرامیک تبدیل می شود. لعاب تشکیل شده از مواد طبیعی همانند اکسیدهای مختلف Silicat که همان گرد شیشه است که در طبیعت نیز موجود است. اگر گِل معمولی را در درجه حرارت بالا بگذارید گل آب شده و تبدیل به شیشه خواهد شد.
س – چند نوع گل در جهان موجود است؟
چندین گِل مختلف در جهان موجود است. مواد مختلفی که در جهان موجود است در مرور زمان تبدیل به ذرات کوچکی شده و داخل گِل وارد و در رنگ گِل نیز تأثیر می گذارد. یکی از آنها گِل رس است که اکسید آهن، رنگ آن را به درجات مختلف در دنیا بیشتر و کمتر قرمز کرده است. یکی از مهم ترین گِل ها پروسلین Porcelain نام دارد که این تنها گِلی است که به بالاترین درجه حرارت می رسد یعنی به فارنهایت 2555. بیشتر گِل ها وقتی از درجه 2000 فارنهایت می گذرد آب شده و تبدیل به شیشه می شوند. ولی Porcelain تنها گلی است که می تواند تا در 2555 فارنهایت دوام بیاورد و همچنان گِل بماند.
س – رنگ های لعاب چطور درست می شود؟
لعاب ها از دو مواد اصلی درست شده یکی گرد شیشه و دیگری اکسیدها و این کار پژوهشگران است که درجات مختلف اکسید و گرد شیشه را مخلوط کرده و اثرات مختلفی را بدست آورند در گذشته به این رنگ ها سُرب می زدند و رنگ ها را براق تر می کردند امروزه سُرب را از رنگ ها خارج کرده و رگ های روشن تر و از لعاب های سُربی استفاده می کنند. رنگ های سرامیک را نمی توان همانند رنگ های نقاشی دید زیرا این رنگها، رنگ نیستند تا وقتی که به درجه حرارت مخصوص آن رنگ برسند و گرد شیشه نیز آب می شود و همانند ذره بین رنگ را نشان می دهد.
س – موزائیک و سرامیک چه فرقی با هم دارند؟
در یک جواب کوتاه موزائیک همان سرامیک است که می شکنند و آن را به دیوار می چسبانند. مسجدها یک نمونه خوب از کار موزائیک است که در ایران انجام شده است.
س – در کجا تحصیل کرده اید؟
من لیسانس هنر را در سال های 82 و 83 میلادی در فرانسه دانشگاه پاریس VIII Paris گرفته ام و در عکاسی و تاریخ عکاسی، گراور، کنده کاری، نقاشی، مجسمه سازی، فیلمبرداری نیز تحصیل کرده ام.
س – قبل از اینکه به فرانسه بروید سابقه هنری شما چه بوده است؟
من خیلی خوب یادم هست اولین نقاشی که در 5 یا 6 سالگی کشیدم تصویر کارگرانی بود که مشغول کار بودند و بعد از آن کارهایی انجام دادم که مهم نبود. تا به فرانسه رفتم و در آنجا در سال 77 میلادی به پاریس رفتم و از آنجا کار هنری من شروع شد. در پاریس شروع به کنده کاری روی پارکت های پلاستیکی کردم، نقاشی با مداد رنگی با پستیل و با پستیل روغنی و مجسمه سازی روی چوب و روی سطح های بزرگی از گل انجام دادم، و در نمایشگاه های که گروهی بود شرکت کردم.
در سال 1988 میلادی به آمریکا آمدم و روی چوب کنده کاری ، عکاسی ، نقاشی و طراحی، کار می کردم. یکی از کارهای بزرگی که انجام دادم برای نمایش رمئو و ژولیت صحنه های مختلف نقاشی کردم و با آنها صحنه سازی کردم و چندین نمایشگاه گروهی عکاسی، نقاشی، مجسمه سازی روی چوب انجام دادم، تا در سال 1989 به هاوائی رفتم و در سال 1999 میلادی با «استر» خانم هنرمندم آشنا شدم که در «آرت کانسل هاوائی» استودیو برای سفال و سرامیک داشت و کار می کرد. من با استر که فوق لیسانس در سرامیک داشت در سال 2000 ازدواج کردم و تمامی موادی که با آنها کار می کردم تا به آن زمان را به کنار گذاشتم و شروع به کار با گِل کردم و تا به امروز که سال 2015 میلادی است و در 16 سال گذشته فقط با گِل و سفال و سرامیک کار کرده ام.
س – در این کارهای جدید شما از کلمات فارسی استفاده شده ولی وقتی من به آنها نگاه می کردم نوشته هائی به چشم می خورد که نمی توان خواند.
من اولین باری که شروع به نوشتن کلمات فارسی روی کارهایم کردم با نوستن فرمول های آشپزی شروع کردم و بعد شعرهای خیام را نوشتم و بعد خط های مختلفی چون خط میخی، خط نستعلیق، خط عربی و کارهای دیگر تا به این جا رسیدم که این خط ها کار من را تحت الشعاع قرار می دهند. یعنی کار من در درجه دوم قرار می گیرد و به همین دلیل آنها را کنار گذاشتم و شروع به نوشتن با دستخط خودم کردم و سعی من در این است که دیگر آن ها را به راحتی نمی توان خواند. یعنی وقت زیاد برای خواندن نگذارند بلکه برای دیدن کار، وقت بگذارند.
من همچنین عدد را در کارهایم بکار بردم و شماره ها را به شکلی که کسی تا به حال این عمل را انجام نداده بود. مجسمه های کوچک و بزرگ من حروف الفبای فارسی است و آنها را طوری تغییر دادم که بصورت تنهائی می ایستند. بعضی از این حروف و کلمات مفهومی دارند و بعضی ها ندارند مثل صلح، عشق، افق، آرزو، و بعضی ها که با گذاشتن این حروف شکل جالبی را تشکیل می دهند و به نظرم زیباست، و این مجسمه ها برای باقچه ها و باغ هاست و در حیاط خانه ها قرار می گیرد.
– در خیابان شما مجسمه های دیگر شما را دیدم که نمونه ای از یک گالری خیابانی است.
– این خیابان به نام Paige در حقیقت بصورت گالری برای من درآمده. سه سال پیش من کارهایم در جلوی خانه ام قرار داشت و یکی از همسایه ها آمد و از من خواست این کارها را در جلو خانه او نیز بگذارم و این باعث شد دیگر همسایه ها آمدند و از من خواستند که آنها نیز کاری از من داشته باشند. حالا هر سال بعد از هر نمایشگاهی آنها را جلوی خانه ها همسایه ها قرار می دهم. و با این عمل یک دوستی بین همسایه های دور و نزدیک خانه من اتفاق افتاد که با هم آشنا شدند.
س – نمایشگاه هایی که تا به حال گذاشتید، در کجا و چه کشورهایی بوده است.
من در ایران نمایشگاه انفرادی و «وُرکشاپ» گذاشتم در تهران در دانشگاه هنر تهران و دیکری در دانشگاه عالی هنر شیراز، یک ورکشاپ نیز در ژاپن گذاشتم در رابطه با ساخت ماسک بود. و در فرانسه نمایشگاه های زیادی داشتم و همچنین در هاوائی نمایشگاه مختلف عکاسی و مجسمه سازی با چوب و ورکشاپ هایی نیز در هاوائی داشتم. و در بیشتر نمایشگاه های گروهی در جنوب کالیفرنیا شرکت نمایشگاه های انفرادی و گروهی زیادی گذاشته ام.
در سال 2004 در یکی از نمایشگاه های گروهی درجه بهترین را دریافت کردم که با یکی از کارهای «رکوئیم» بود آخرین نمایشگاه هایم در سیحون گاری در لس انجلس بوده است.
www.claystusioandgallery.com