1468-42

1468-43

از: فیروزه خطیبی عکس ها از : جیم کارمدی

نمایش”مهره سرخ” – اقتباسی ازآخرین اثر حماسی سیاوش کسرائی – خالق منظومه “آرش کمانگیر”- درکنار حماسه رستم و سهراب – یکی از ملموس ترین و شناخته شده ترین بخش های شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی – به صورت آمیزه ای از موسیقی، رقص، تئاترو نقالی با جنبه های سمعی و بصری گوناگون، یک بار دیگر روز شنبه 15 آگوست در تالار “مندل وای فوروم” دانشگاه سن دیگو وشنبه 29 آگوست در رویس هال یوسی ال ای به نمایش درخواهد آمد. این نمایش موزیکال سه اجرای پیاپی هم در فستیوال تیرگان شهر تورنتو در کانادا خواهد داشت که امسال از تاریخ 20 تا 23 آگوست در این شهربرگزار خواهد شد.
“مهره سرخ” این بارهم به همت کانون هنر ایران – یک سازمان فرهنگی و غیر انتفاعی که به منظور حفظ و اشاعه موسیقی و هنر ایرانی توسط شاهرخ یادگاری استاد دانشگاه سن دیگو و پروین جوادی برنامه سازبرنامه های فرهنگی رادیویی پایه گزاری شده – برروی صحنه خواهد آمد. این اثرچندرسانه ای، نتیجه پژوهش ها و همکاری آقای یادگاری، آهنگساز، طراح صدا و کارگردان هنری ساکن سن دیگو و شاهرخ مشگین قلم، رقصنده، بازیگر، نمایشنامه نویس وکارگردان تئاترساکن پاریس است و گروهی از برجسته ترین هنرمندان ایرانی و غیرایرانی نیز با این دوهنرمند همکاری دارند.

درباره آهنگساز و کارگردان هنری مهره سرخ
پروفسور شاهرخ یادگاری آهنگساز و کارگردان هنری “مهره سرخ”، تحقیقات و پژوهش خود را در انستیتوی پژوهش و هماهنگی آکوستیک وموزیک (IRCAM) شهر پاریس در فرانسه، انستیتوی تکنولوژِی و میدیا لابراتوار ماساچوست، ام آی تی و دانشگاه کالیفرنیا درسن دیگو بپایان رسانده است. آثار هنری او که دررشته موسیقی و صداپردازی با هنرمندان بین المللی تئاتر، موسیقی و هنرهای اجرایی چون پیترسلارز، رابرت وودراف، آن هامیلتون و کریستین بروئر(معروفترین ووکالیست و خواننده سوپرانوی جهان) کار کرده است، در اماکنی چون “کارنگی هال” نیویورک، جشنواره هنرهای “آوینیون” فرانسه، جشنواره های تئاتری در کشورهای رومانی، اطریش، هلند و اسپانیا و هم چنین در مراکز هنری و فرهنگی چون”ژاپن – آمریکا” در لس آنجلس به روی صحنه آمده است.
آقای یادگاری می گوید درطول دوران تحصیل دررشته مهندسی کامپیوتر علاقه خاصی به موسیقی داشته است : “موسیقی همیشه بخش بزرگی از زندگی من بوده است. با اینکه شغل مهندسی را دوست داشتم اما همیشه احساس می کردم به دنبال گمشده ای هستم. فکرمی کنم همین مسئله هم باعث شد که تعلیمات در رشته موسیقی سنتی ایرانی و پژوهش ها بر روی موسیقی مدرن غربی را جدی تر بگیرم.”
شاهرخ یادگاری درسال 1988 ضمن تحقیق بر روی موسیقی الکترونیک در مرکز هنری که به همت پیربولز آهنگسازپرآوازه فرانسوی در پاریس بنا شده بود متوجه شد که بارهنری آثارش به مراتب بیشتر از بارتکنیکی آن است: ” این درواقع نقطه عطفی درزندگی حرفه ای من بود. همانجا تصمیم گرفتم تا بیشتر بر روی جنبه های هنری کارهایم تمرکز کنم و گرایشی که به درآمیزی موسیقی مدرن غربی و موسیقی سنتی ایرانی داشتم هم ازهمان زمان در کارهایم مشهود بود. البته برای من این ادغام یا نزدیک سازی حسی موسیقی ایرانی با داده هایی که نتیجه آشنایی من با موسیقی الکترونیک بود یک امر ناگهانی نبود بلکه سال ها بطول انجامید. چرا که نمی خواستم این درآمیزی یا فیوژن، اجباری یا سطحی باشد بلکه در این ترکیب بیش از هرچیز به دنبال فرآوردی تازه بوده ام. ولی در ضمن خواسته ام عنصرهای اصلی همسنگ بمانند. درحقیقت پیشینه علمی و تکنیکی به من امکاناتی داده است تا بتوانم احساسات موسیقاییم را درزمینه موسیقی ایرانی با زبانی تازه ابراز کنم.”

1468-44

آغاز پروژه “مهره سرخ”
آقای یادگاری پس ازسال ها کاربا هنرمندان بین المللی پس ازآشنایی با کارهای هنری شاهرخ مشگین قلم و ملاقات با او علاقمند شد تا کار مشترکی را با همکاری این هنرمند ارزنده ایرانی به روی صحنه بیاورد: ” پس از مدتی پژوهش درآثارمنظوم ادبیات مدرن ایران، تصمیم گرفتیم نمایش موزیکال چند رسانه ای را با الهام از شعر”مهره سرخ”، آخرین اثر سیاوش کسرائی، شاعرفقید معاصر، برای اجرا آماده کنیم. این شعر توسط بی بی کسرائی (دخترشاعر) – دوست مشترک من و شاهرخ مشگین قلم – پیشنهاد شد و از آنجایی که هردوی ما به هنرهای مدرن با فورم های تازه و تجربه نشده علاقمندیم از این پیشنهاد استقبال کردیم ودرنهایت تصمیم گرفتیم این منظومه را اساس کار خودمان قرار بدهیم.”
“موسیقی “مهره سرخ” مثل بسیاری دیگر از عوامل این نمایش، آمیزه ای است ازعواملی از موسیقی قدیمی و سنتی ایرانی با استفاده از فورم و پرداختی جدید. یعنی نزدیک سازی و ادغام نمادهای وابسته به زیباشناختی و اصول موسیقی سنتی ایرانی و نواهای موسیقی منطقه ای سرزمین پهناور ایران با موسیقی مدرن و الکترونیکی بدون ازدست دادن اصالت و هویت هریک از این دو فورم موسیقی. در این راه کوشیده ام با استفاده ازسازهای سنتی و قدیمی چون بالابان، تنبور، سرنا، دف و تنبک درکنار ابزار موسیقی غربی چون ویولن، ویولن سل و اصوات الکترونیکی بدون ازدست دادن ماهیت و ویژگی های موسیقی ایرانی به فورم تازه ای از موسیقی و صدا برسم. فرآورد بدست آمده، موسیقی است از یک سوفریبنده و وسوسه انگیز و از سویی دیگرخودکاونده و درون نگر و سرشار از فرازگاه هایی هیجان آور، پرانرژی و شورانگیز که عمدتا جهت خلق زمینه های مناسبی برای روایتگری و رقص ساخته شده است.”
داستان نمایش “مهره سرخ” ازشاهنامه فردوسی وآشنایی رستم و تهمینه آغاز می شود وتماشاگر را در صحنه ای که سهراب در حالت مرگ برخاک افتاده و رستم به دنبال نوشدارو روان شده، به منظومه مهره سرخ سیاوش کسرائی می رساند:” سهراب که نمادی است ازنسل نو، دراین شرایط زندگی وگذشته خود را در ارتباط با نزدیکانش بررسی می کند و افکار آفریدگار خود – فردوسی – را زیرسئوال می برد. درواقع او بدنبال پاسخی است درتوجیه سرنوشتی که برایش رقم خورده است.”
“مهره سرخ”ضمن ارتباط با ریشه های عمیق فرهنگی ایرانی، می کوشد تا با نوآوری، درقالبی تازه با تماشاگر مدرن و امروزی نیز ارتباط برقرار کند و دراین راه از عوامل گوناگون نمایشی، ازروایتگری، میدان داری و پرده داری گرفته، تا ورزش زورخانه ای و رقص خنجر درنبرد بین رستم و سهراب استفاده کرده است.
” فکر میکنم شاهرخ و من هر دو علاقه زیادی به هنرهایی داریم که در حین مدرن بودن با فرم های بکر و امروزی با تماشاگرو شنونده رابطه برقرار میکنند. اما درعین حال رابطه با ریشه ها را هم از دست نداده اند. تمام تلاش من هنگام ساختن آهنگ های مهره سرخ این بود که این موسیقی بتواند فضایی با معنی برای داستانسرایی متن و طراحی رقص های شاهرخ مشگین قلم باشد. همانطورکه شاهرخ هم حرکات رقص را بر اساس داده ها و توانایی های بازیگران یا همان رقصندگان مستعدی که با او همکاری داشته اند طراحی کرده است.”
شاهرخ مشگین قلم علاوه بر ایفای نقش “سهراب” کار طراحی رقص و لباس های “مهره سرخ” را هم برعهده داشته که چون بسیاری از دیگرکارهای ارزنده او از ابتکار، دقت و حساسیت خاص این هنرمند برخوردار است. آقای یادگاری در این مورد می گوید: ” شاهرخ از امکاناتی که کار طراحی رقص با وجود استعداد های درخشانی چون آیدا ساکی، رقصنده جوان و تازه نفس ایرانی در نقش گرد آفرید داستان نمایش و میریام پرز رقصنده بین المللی رقص های جاده ابریسم درنقش “تهمینه” بوجود می آورد کمال استفاده را کرده است. “
یکی دیگرازهنرمندانی که دراجرای تازه “مهره سرخ” همکاری دارند افشین مفید (پسر بیژن مفید) رقصنده و ستاره پیشین “کمپانی باله نیویورک” است که پس از سال ها کناره گیری از هنررقص، یک بار دیگر و این بار درنقش “رستم” در این نمایش به صحنه بازگشته است. آقای یادگاری می گوید: “ما بدنبال رقصنده ای بودیم که بتواند نقش حساس و پراهمیت “رستم” را در مقابل “سهراب” کم نظیرشاهرخ مشگین قلم ایفا کند. خوشبختانه افشین مفید هم که دریکی از ایالت های میانی آمریکا به کار طبابت اشتغال دارد از این فکر استقبال کرد و به ما پیوست. بخصوص که پدربزرگش غلامحسین خان مفید – یکی از پیشکسوتان تئاتر ایران – بارها نقش رستم را نمایش های آن دوران ایفا کرده بود و به قولی درصحنه تئاتر، “تهمتن” زمان خودش بوده است.”

1468-45

هنرمند دیگری که درجمع آنسامبل “مهره سرخ” حضوری برجسته دارد، فاطمه حبیب زاد – نخستین زن نقال ایرانی – است که درچند سال گذشته با نام “گرد آفرید” و با ارائه هنرسنتی نقالی، درمیان هنرمندان ایرانی خارج از کشور درخشش چشمگیری داشته است. شاهرخ یادگاری در مورد انتخاب یک زن (گردآفرید) برای ایفای نقش “فردوسی” (راوی قصه نمایش) می گوید: ” این انتخابی کاملا آگاهانه بود. البته نقل مکان ایشان به آمریکا به ویژه به شهر سن دیگو آن هم درست در زمانی که ما آماده تمرین های اولیه نمایش بودیم اتفاقی پیش بینی نشده بود که به این انتخاب و ترکیب کار و شکل کنونی آن خیلی کمک کرد. اقتباس و تنظیم متن دربخش هایی که به اشعار فردوسی و حماسه رستم و سهراب مربوط می شود هم با همفکری خانم گردآفرید شکل گرفت.”
در بخش موسیقی “مهره سرخ”، خسرو سلطانی، اعظم علی (وکالیست)، کوروش مرادی، نوازنده تنبور و دف، کیاوش نورائی نوازنده ویولن، خسرو سلطانی (سرنا) و محمد محسن زاده نوازنده سازهای کوبه ای و تمبک همکاری داشته اند. در بخش تکنیکی اجرا نیز هنرمندان، ایان والاس (طراح ویدیویی) و ونلینگ لیاو(طراح نور) همبخشی های چشمگیری داشته اند.

چراغ سرخ
آقای یادگاری می گوید:” مضمون شعر بلند مهره سرخ اتفاقات حواشی انقلاب ۵۷ ایران است و شاید بشود گفت که از مسائل گفته شده ای سخن می گوید که هنوز هم مطرح هستند. مهره سرخ دشواری های گذشته را از یاد نمیبرد ولی با باری از امید ومسئولیت از مخاطب میخواهد که به “امروز” ایران توجه کند. سیاوش کسرایی داستان را به نحوی نوشته که با هرایرانی که زندگی اش در اثرانقلاب ۵۷ دگرگون شده رابطه بر قرار کند. شاهنامه فردوسی و مهره سرخ هر دو خردمندی و خرد ورزی را چراغی برای آینده میبینند. به نظر من هنر مشکل میتواند ارتباط خودش را از مسائل اجتمائی و سیاسی جدا کند و در عین حال کار هنر باید از کار سیاست جدا باشد. شاهرخ و من هر دو به دنبال داستانی بودیم که با استفاده ازآن بدون جبهه گرفتن های سیاسی صحبت از مسائل مهم تاریخ معاصر و سال های اخیر ایران بکنیم. سیاوش کسرایی در مهره سرخ نگاهی ژرف اندیش و خردمندانه ای به گذشته خود و گذشته ایران دارد:
تاعاشقان، مباد، کزین پس خطا روند
با این چراغ سرخ، به ره، آشنا روند
شاهرخ یادگاری امیدوارست که نمایش “مهره سرخ” که نخستین بار در سال 2011 چند اجرای محدود اما بی نهایت موفق در کالیفرنیای جنوبی داشته، یک بار دیگر بتواند عاملی فروگشا برای تعمق شخصی و تبادل نظر بین بینندگان و شنوندگان باشد:” ما امروز خوشحالیم که می توانیم یکبار دیگر این اثرهنری مهم را در اماکن فرهنگی چون رویس هال دانشگاه لس آنجلس و جشنواره تیرگان ایرانیان در کانادا و دانشگاه کالیفرنیا در سن دیگو به معرض تماشای تعداد بیشتری از علاقمندان بگذاریم. بخصوص این که این بارهم اجراها شامل ترجمه کامل متن به زبان انگلیسی درزمان اجرا خواهد بود و از این نظرمی تواند مورد توجه تماشاگران غیرایرانی هم قرارگیرد.”
تلفن اطلاعات:

310.477.4141
www.ScarletSton.com
www.persianarts.org