يك ديدگاه
دكتر رابرت بامبان
“اناليست” سياسي كارش بيان رويدادها بشكل قابل فهم با يك استخوانبندي معقول جهت ارزيابيهاي سياستگذاران مي‌باشد- نمونه ساده اناليست بشكل ساده مانند لغت نامه مي‌باشد كه آنچه شايد نامفهوم است با كلماتي روشن و ديدي باز از نهان به روشنايي مي‌رساند- هنگامي كه دو نيرو به دلايل گوناگون روبروي هم قرار مي‌گيرند پس از رد و بدل پيامها به اقداماتي دست مي‌زنند كه اصطلاحا استراتژي مي‌ناميم. در بازي شطرنج دو بازيكن به قصد پيروزي مهره هاي خود را جابجا مي‌كنند تا طرف مقابل “مات” شود-اما آنچه ديده نمي‌شود “قانوني” است كه دو بازيكن شطرنج بايد رعايت كنند تا نتيجه مطلوب بدست آيد- شطرنج خليج فارس بين غرب و جمهوري اسلامي طبق همان “قانون” برگذار مي‌شود و روز بروز هم بازي پيچيده تر مي‌گردد- از جمله آنچه تا به حال نهان بود”مخالفت هاي امريكا با اسرائيل” به شكلي ظاهرمي شود كه ديگر نيازي به نهان بودن استراتژي ندارد اسرائيل مي‌پندارد تحريم هاي نفتي و اقتصادي امريكا وقت تلف كردن است و نتيجه نخواهد داد واين باعث مي‌شود كه ايران به بمب اتمي دست رسي پيدا كند و مسئله را از امروز نيز پيچيده تر كند- لذا اسرائيل بايد خود فكر و چاره ساز باشد- در تاريخ مي‌بينيم از قرن 16 ميلادي در تمام درگيري هاي اروپا جامعه يهودي به نحوي آسيب ديده كه بزرگترين آن جنگ دوم جهاني بود- اصولا اقليت ها در تمام كشورها چون كمتر به امور سياسي مي‌پردازند ديرتر خطر را احساس مي‌كند- اين بار اسرائيل در مرز تصميم گيري است كه چه بايد بكند- از سويي نيز امريكا با فرستادن نيرو به منطقه خليج فارس آماده رويارويي است و در محاسبات خود نمي‌خواهد كه “پس ازحمله” اسرائيل وارد درگيري شود چه اين كار براي ابرقدرت ضعف خواهد بود ضمن آنكه اگر مطمئن باشد كه اسرائيل به تنهايي مي‌خواهد اقدام كند خود يك برخورد “موقت” را به وجود خواهد آورد و اين همان است كه ناظران سياسي مي‌پندارند خواست جمهوري اسلامي است. “يعني برخورد نظامي كوتاه و موقت با ابرقدرت امريكا- در جنگ چند سال پيش صدام حسين با فرستادن 18 موشك به اسرائيل نتوانست اسرائيل را وارد جنگ كند، در آن زمان امريكا روابط بهتري با اسرائيل داشت و از اسرائيل خواسته بود در مقابل حملات موشكي عراق عكس العمل نشان ندهد- ناظران مسايل منطقه خاورميانه اين بار فكر مي‌كنند اگر درگيري امريكا و ايران از مرزهاي دريايي عبور كند امكان حملات هوايي اسرائيل به ايران و موشك پراكني جمهوري اسلامي به اسرائيل زياد است.
•••
• در برخي خبرها كه گاهي آميخته با رنگ شايعه قوي دارد گفته مي‌شود كه دولت امريكا و منابع اطلاعاتي آن زياد نگران آن نيستند كه رهبريت مذهبي و سياسي ايران تصميم بگيرد تنگه هرمز را ببندد و حتي شايعه در اين مورد آن است كه رئيس جمهور امريكا از طريق اعوان و انصار خود اين مسئله را به آقاي خامنه اي هم رسانده است كه قصد ايجاد مشكل كشتي راني در تنگه هرمز خط قرمز محسوب مي‌شود و امريكا عمل متقابل نظامي خواهد كرد- مشكل اساسي در آن است كه غرب و شرق هر دو مي‌پندارندكه در يك بحران كاذب و نمايش جنگ قدرت در داخل كشور ميان قدرتهاي متفاوت سياسي و مذهبي ممكن است “سپاه” يا بخشي از “سپاه” بطور مجزا شرايطي ايجاد كند كه ناچار برخورد نظامي در خليج فارس و تنگه هرمز اجتناب پذير نباشد- در آن وقت رهبران مذهبي و سياسي ايران ناچار خواهند بود از اين اقدامات حمايت كنند در غير اينصورت صحنه دار اصلي سياست ايران “سپاه” خواهد بود و حكومت هم شكل اساسي خود را از دست خواهد داد- جابجايي هاي اخير در “سپاه” و تشويق و ارج از فرماندهان ارتش در 20 نوامبر نشانه هايي دارد كه رهبريت مذهبي نقش ارتش را در سهيم بودن قدرت اصلي نظامي همرديف و برابر سپاه ميداند- بهرسان از بس منطقه درياي خليج فارس شلوغ است و رفت وآمد ومانورهاي گوناگون انجام مي‌گيرد كه احتمال “برخوردها” از حد معمول هم بيشتر شده است.
• در يك عمليات تروريستي يكي از دانشمندان ايراني كه در مركز هسته اي نطنز خدمت مي‌كرد كشته شد. تروريست ها با بكارگيري بمب مغناطيسي ماشين “احمد روشن” را منفجر كردند. اثر “شك” اينگونه ترورها ارزش بيشتر دارد تا آنكه خود ترور- ايران صدها دانشمند دارد كه اگر نه بيشتر حداقل به اندازه “احمد روشن” اهميت داشتند لذا با كشته شدن يك دانشمند در اين “حد” برنامه هاي هسته‌اي ايران عقب نمي‌افتد اما اين ترور نشانه و هشداري است كه ضعف اطلاعاتي و كمبودهاي اجرايي هنوز زياد است و بقولي حفاظ مشبك است- هنوز هيچ گروهي مسئوليت چنين عملياتي را بعهده نگرفته اما احتمال داده مي‌شود كه كار ترور از سوي عاملان “محلي” ولي برنامه ريزي آن از خارج صورت گرفته باشد-آنچه قاطعانه مشخص است امريكا و يا انگلستان در اين ترور وترورهاي مشابه هيچ نقشي نداشته اند و نياز آنها ابدا ايجاب نمي‌كند كه اينگونه اقداماتي را به انجام برسانند- در ضمن بايد توجه داشت كه به جزاسرائيل و امريكا بسياري ديگر كشورها هستند كه نمي‌خواهند ايران داراي بمب اتمي باشد، از جمله تقريبا تمام كشورهاي عربي منطقه، پاكستان و شايد هم روسيه اما اگر مسئله را از زاويه اي تاريك نگاه كنيم مي‌بينيم كساني كه اين ترورها را انجام مي‌دهند اطلاعات دقيق و شناسايي كافي از افراد و محل رفت وآمد آنها دارند و اين مسئله نشان مي‌دهد كه شايد تنها يكي دو كشورهستند كه اين اطلاعات را دارند- گاهي نيز مي‌شود درحد شك به همسايه شمالي ايران و برنامه هاي بلند مدت آن كشور در ايران انديشيد؟!
• آقاي لاريجاني سخنگوي مجلس اسلامي ايران با ديدار با مقامات تركيه جهت برطرف كردن تنش بين دو كشور كه پس از ديدار وزيرخارجه تركيه از ايران بيشتر شده است ناموفق به تهران برگشت-وزير خارجه تركيه گفته بود تحمل دو همسايه اتمي (روسيه و ايران) براي تركيه گران تمام خواهد شد لذا اگر ايران به اتمي شدن خودهم چنان پيگيري كند تركيه نيز مرزهاي خود را به روي سربازان سازمان ناتو باز خواهد كرد.
• امريكا با قرار دادن دو ناو هماپيمابر “كارل ونيسن” و “استينس” مقابل ايران عملا نشان داد كه تهديدهاي ايران را درمورد خليج فارس بدون نيروهاي منطقه را بي مورد ميداند و براي حفظ منافع خود هرآنچه نياز باشد انجام خواهد داد- مسئله “انرژي” يك سياست كاملا جدا دارد و به دادوستدهاي محلي ومنطقه اي هيچ ربطي هم ندارد.
• نماينده روسيه در سازمان “ناتو” “ديمتري روگوزين” چندين بار گفته كه غرب نهايتا قصد دارد كار “بشاراسد” را به فرجام برساند تا از سوريه نيز به عنوان سكوي عمليات عليه ايران استفاده كند- ناظران سياسي منطقه مي‌پندارند غرب اين كار را با حوصله انجام مي‌دهد چون نخست مي‌داندكه “بشار اسد” روش خود را عوض نخواهد كرد و هم چنان مخالفان خود را از بين مي‌برد. دوم آنكه سازمان ناتو با اسرائيل و سعودي بايد هم آهنگي مناسب داشته باشد و توانسته باشد كشورهاي منطقه را اطمينان كامل دهد كه با عمليات عليه ايران تنها در صورتي انجامي گيرد كه هيچ چاره اي ديگر نباشد وسوم آنكه اگر عملياتي صورت گيرد امريكا با هماهنگي اروپا، سازمان ملل و كشورهاي منطقه انجام خواهد داد.
• گورك وارطانيان يكي ازجاسوسان بزرگ قرن در روسيه درگذشت.
وارطانيان زاده نخجوان بود و مدتها در ايران و 15 كشور ديگر ماموريت هايي را به عهده داشته است- شايد مهمترين ماموريت او در دوران جنگ دوم جهاني در ايران بود كه توانست توطئه كشتن رهبران جهان آزاد آن دوران را “استالين،چرچيل و روزولت” كه مي‌رفت بدست ماموران آلماني به اجرا در آيد خنثي كند- او يك كمونيست و ماركسيست بود و تا آخر عمر هم به عقيده اش ايمان داشت- مرگ گورك وارطانيان از سوي رهبران امروز روسيه بعنوان مرگ يك وطن پرست و باورمند به “روسيه شوروي” شناسايي شد- رسانه هاي روسي از گورك وارطانيان ستايش و كارهاي او را تقدير كردند.
• درچند سال گذشته شواهدي ديده مي‌شد كه تشكيلات اطلاعاتي امريكا واسرائيل بر سر مسئله ايران با هم هماهنگي ندارند و حتي اگر در مواردي هم همكاري مي‌كردند محدود بوده است- با رويدادهاي اخير درمنطقه امريكا نگران است كه اسرائيل از فرصت به دست آمده بسود خود بهره بگيرد و آتشي روشن كند كه امريكا ناچار گرفتار آن شود- با اين حال تنش ها همچنان ادامه دارد وشايد برخورد اوليه در خليج فارس رخ ندهد…
• در يك مانور مشترك هوايي بين نيروي هوايي فرانسه و سعودي دو شكاري بهم برخوردكردند- قبل از برخورد هر دو خلبان با چتر نجات توانستند سالم به زمين برسند- اين حادثه باعث شد كه همكاري محرمانه نيروي هوايي فرانسه و سعودي براي بار اول بر ملا شود-وجود نيروي هوايي و دريايي فرانسه در خليج فارس نشانه اي از وخيم شدن اوضاع منطقه است.ناليست” سياسي كارش بيان رويدادها بشكل قابل فهم با يك استخوانبندي معقول جهت ارزيابيهاي سياستگذاران مي‌باشد- نمونه ساده اناليست بشكل ساده مانند لغت نامه مي‌باشد كه آنچه شايد نامفهوم است با كلماتي روشن و ديدي باز از نهان به روشنايي مي‌رساند- هنگامي كه دو نيرو به دلايل گوناگون روبروي هم قرار مي‌گيرند پس از رد و بدل پيامها به اقداماتي دست مي‌زنند كه اصطلاحا استراتژي مي‌ناميم. در بازي شطرنج دو بازيكن به قصد پيروزي مهره هاي خود را جابجا مي‌كنند تا طرف مقابل “مات” شود-اما آنچه ديده نمي‌شود “قانوني” است كه دو بازيكن شطرنج بايد رعايت كنند تا نتيجه مطلوب بدست آيد- شطرنج خليج فارس بين غرب و جمهوري اسلامي طبق همان “قانون” برگذار مي‌شود و روز بروز هم بازي پيچيده تر مي‌گردد- از جمله آنچه تا به حال نهان بود”مخالفت هاي امريكا با اسرائيل” به شكلي ظاهرمي شود كه ديگر نيازي به نهان بودن استراتژي ندارد اسرائيل مي‌پندارد تحريم هاي نفتي و اقتصادي امريكا وقت تلف كردن است و نتيجه نخواهد داد واين باعث مي‌شود كه ايران به بمب اتمي دست رسي پيدا كند و مسئله را از امروز نيز پيچيده تر كند- لذا اسرائيل بايد خود فكر و چاره ساز باشد- در تاريخ مي‌بينيم از قرن 16 ميلادي در تمام درگيري هاي اروپا جامعه يهودي به نحوي آسيب ديده كه بزرگترين آن جنگ دوم جهاني بود- اصولا اقليت ها در تمام كشورها چون كمتر به امور سياسي مي‌پردازند ديرتر خطر را احساس مي‌كند- اين بار اسرائيل در مرز تصميم گيري است كه چه بايد بكند- از سويي نيز امريكا با فرستادن نيرو به منطقه خليج فارس آماده رويارويي است و در محاسبات خود نمي‌خواهد كه “پس ازحمله” اسرائيل وارد درگيري شود چه اين كار براي ابرقدرت ضعف خواهد بود ضمن آنكه اگر مطمئن باشد كه اسرائيل به تنهايي مي‌خواهد اقدام كند خود يك برخورد “موقت” را به وجود خواهد آورد و اين همان است كه ناظران سياسي مي‌پندارند خواست جمهوري اسلامي است. “يعني برخورد نظامي كوتاه و موقت با ابرقدرت امريكا- در جنگ چند سال پيش صدام حسين با فرستادن 18 موشك به اسرائيل نتوانست اسرائيل را وارد جنگ كند، در آن زمان امريكا روابط بهتري با اسرائيل داشت و از اسرائيل خواسته بود در مقابل حملات موشكي عراق عكس العمل نشان ندهد- ناظران مسايل منطقه خاورميانه اين بار فكر مي‌كنند اگر درگيري امريكا و ايران از مرزهاي دريايي عبور كند امكان حملات هوايي اسرائيل به ايران و موشك پراكني جمهوري اسلامي به اسرائيل زياد است.
•••
• در برخي خبرها كه گاهي آميخته با رنگ شايعه قوي دارد گفته مي‌شود كه دولت امريكا و منابع اطلاعاتي آن زياد نگران آن نيستند كه رهبريت مذهبي و سياسي ايران تصميم بگيرد تنگه هرمز را ببندد و حتي شايعه در اين مورد آن است كه رئيس جمهور امريكا از طريق اعوان و انصار خود اين مسئله را به آقاي خامنه اي هم رسانده است كه قصد ايجاد مشكل كشتي راني در تنگه هرمز خط قرمز محسوب مي‌شود و امريكا عمل متقابل نظامي خواهد كرد- مشكل اساسي در آن است كه غرب و شرق هر دو مي‌پندارندكه در يك بحران كاذب و نمايش جنگ قدرت در داخل كشور ميان قدرتهاي متفاوت سياسي و مذهبي ممكن است “سپاه” يا بخشي از “سپاه” بطور مجزا شرايطي ايجاد كند كه ناچار برخورد نظامي در خليج فارس و تنگه هرمز اجتناب پذير نباشد- در آن وقت رهبران مذهبي و سياسي ايران ناچار خواهند بود از اين اقدامات حمايت كنند در غير اينصورت صحنه دار اصلي سياست ايران “سپاه” خواهد بود و حكومت هم شكل اساسي خود را از دست خواهد داد- جابجايي هاي اخير در “سپاه” و تشويق و ارج از فرماندهان ارتش در 20 نوامبر نشانه هايي دارد كه رهبريت مذهبي نقش ارتش را در سهيم بودن قدرت اصلي نظامي همرديف و برابر سپاه ميداند- بهرسان از بس منطقه درياي خليج فارس شلوغ است و رفت وآمد ومانورهاي گوناگون انجام مي‌گيرد كه احتمال “برخوردها” از حد معمول هم بيشتر شده است.
• در يك عمليات تروريستي يكي از دانشمندان ايراني كه در مركز هسته اي نطنز خدمت مي‌كرد كشته شد. تروريست ها با بكارگيري بمب مغناطيسي ماشين “احمد روشن” را منفجر كردند. اثر “شك” اينگونه ترورها ارزش بيشتر دارد تا آنكه خود ترور- ايران صدها دانشمند دارد كه اگر نه بيشتر حداقل به اندازه “احمد روشن” اهميت داشتند لذا با كشته شدن يك دانشمند در اين “حد” برنامه هاي هسته‌اي ايران عقب نمي‌افتد اما اين ترور نشانه و هشداري است كه ضعف اطلاعاتي و كمبودهاي اجرايي هنوز زياد است و بقولي حفاظ مشبك است- هنوز هيچ گروهي مسئوليت چنين عملياتي را بعهده نگرفته اما احتمال داده مي‌شود كه كار ترور از سوي عاملان “محلي” ولي برنامه ريزي آن از خارج صورت گرفته باشد-آنچه قاطعانه مشخص است امريكا و يا انگلستان در اين ترور وترورهاي مشابه هيچ نقشي نداشته اند و نياز آنها ابدا ايجاب نمي‌كند كه اينگونه اقداماتي را به انجام برسانند- در ضمن بايد توجه داشت كه به جزاسرائيل و امريكا بسياري ديگر كشورها هستند كه نمي‌خواهند ايران داراي بمب اتمي باشد، از جمله تقريبا تمام كشورهاي عربي منطقه، پاكستان و شايد هم روسيه اما اگر مسئله را از زاويه اي تاريك نگاه كنيم مي‌بينيم كساني كه اين ترورها را انجام مي‌دهند اطلاعات دقيق و شناسايي كافي از افراد و محل رفت وآمد آنها دارند و اين مسئله نشان مي‌دهد كه شايد تنها يكي دو كشورهستند كه اين اطلاعات را دارند- گاهي نيز مي‌شود درحد شك به همسايه شمالي ايران و برنامه هاي بلند مدت آن كشور در ايران انديشيد؟!
• آقاي لاريجاني سخنگوي مجلس اسلامي ايران با ديدار با مقامات تركيه جهت برطرف كردن تنش بين دو كشور كه پس از ديدار وزيرخارجه تركيه از ايران بيشتر شده است ناموفق به تهران برگشت-وزير خارجه تركيه گفته بود تحمل دو همسايه اتمي (روسيه و ايران) براي تركيه گران تمام خواهد شد لذا اگر ايران به اتمي شدن خودهم چنان پيگيري كند تركيه نيز مرزهاي خود را به روي سربازان سازمان ناتو باز خواهد كرد.
• امريكا با قرار دادن دو ناو هماپيمابر “كارل ونيسن” و “استينس” مقابل ايران عملا نشان داد كه تهديدهاي ايران را درمورد خليج فارس بدون نيروهاي منطقه را بي مورد ميداند و براي حفظ منافع خود هرآنچه نياز باشد انجام خواهد داد- مسئله “انرژي” يك سياست كاملا جدا دارد و به دادوستدهاي محلي ومنطقه اي هيچ ربطي هم ندارد.
• نماينده روسيه در سازمان “ناتو” “ديمتري روگوزين” چندين بار گفته كه غرب نهايتا قصد دارد كار “بشاراسد” را به فرجام برساند تا از سوريه نيز به عنوان سكوي عمليات عليه ايران استفاده كند- ناظران سياسي منطقه مي‌پندارند غرب اين كار را با حوصله انجام مي‌دهد چون نخست مي‌داندكه “بشار اسد” روش خود را عوض نخواهد كرد و هم چنان مخالفان خود را از بين مي‌برد. دوم آنكه سازمان ناتو با اسرائيل و سعودي بايد هم آهنگي مناسب داشته باشد و توانسته باشد كشورهاي منطقه را اطمينان كامل دهد كه با عمليات عليه ايران تنها در صورتي انجامي گيرد كه هيچ چاره اي ديگر نباشد وسوم آنكه اگر عملياتي صورت گيرد امريكا با هماهنگي اروپا، سازمان ملل و كشورهاي منطقه انجام خواهد داد.
• گورك وارطانيان يكي ازجاسوسان بزرگ قرن در روسيه درگذشت.
وارطانيان زاده نخجوان بود و مدتها در ايران و 15 كشور ديگر ماموريت هايي را به عهده داشته است- شايد مهمترين ماموريت او در دوران جنگ دوم جهاني در ايران بود كه توانست توطئه كشتن رهبران جهان آزاد آن دوران را “استالين،چرچيل و روزولت” كه مي‌رفت بدست ماموران آلماني به اجرا در آيد خنثي كند- او يك كمونيست و ماركسيست بود و تا آخر عمر هم به عقيده اش ايمان داشت- مرگ گورك وارطانيان از سوي رهبران امروز روسيه بعنوان مرگ يك وطن پرست و باورمند به “روسيه شوروي” شناسايي شد- رسانه هاي روسي از گورك وارطانيان ستايش و كارهاي او را تقدير كردند.
• درچند سال گذشته شواهدي ديده مي‌شد كه تشكيلات اطلاعاتي امريكا واسرائيل بر سر مسئله ايران با هم هماهنگي ندارند و حتي اگر در مواردي هم همكاري مي‌كردند محدود بوده است- با رويدادهاي اخير درمنطقه امريكا نگران است كه اسرائيل از فرصت به دست آمده بسود خود بهره بگيرد و آتشي روشن كند كه امريكا ناچار گرفتار آن شود- با اين حال تنش ها همچنان ادامه دارد وشايد برخورد اوليه در خليج فارس رخ ندهد…
• در يك مانور مشترك هوايي بين نيروي هوايي فرانسه و سعودي دو شكاري بهم برخوردكردند- قبل از برخورد هر دو خلبان با چتر نجات توانستند سالم به زمين برسند- اين حادثه باعث شد كه همكاري محرمانه نيروي هوايي فرانسه و سعودي براي بار اول بر ملا شود-وجود نيروي هوايي و دريايي فرانسه در خليج فارس نشانه اي از وخيم شدن اوضاع منطقه است.